چکیده:
آگاهی از راه کارهای قرآنی جهت اعتلای فرهنگ جوامع اسلامی کنونی با رویکرد جهاد کبیر، اهمیت ویژه ای دارد. چرا که برخوردهای متنوع قرآن با فرهنگ موجود جامعه، برای رعایت استقلال و اقتدار جامعه اسلامی در همه زمینه ها، به ویژه فرهنگ بوده است. جهاد کبیر از جمله فرمان های فرهنگی قرآن، به عنوان مجموعه ای راهکارهای قدرت نرم است که در عرصه فرهنگ، به رد یااصلاح آن می پردازد. فرهنگ، دذرک و باور انسان ها و روحیات آنها در زندگی است. مولفه های فرهنگ را در چهار بخش «عقاید، ارزش ها ، هنجارها و نمادها» برشمرده اند. از میان اقوال گوناگون مفسران در مرجع ضمیر «ه» در ایه جهاد کبیر، به عنوان ابزار انجام این جهاد، ابزار «عدم اطاعت از کافران» به عنوان نظر برگزیده، انتخاب شد. نتیجه جهاد کبیر از طریق مخالفت با کافران در هر یک از مولفه های فرهنگ عبارتست از: بخش اصول عقاید: خداوند یگانه، خالق هدف دار جهان و انسان، نزاده و زاییده نشده، دین را توسط برگزیدگانی از جنس بشر به انسان رسانده و سرای آخرت را برای مشاهده نتیجه اعمال به وجود آورده است. در بخش ارزش ها: مفاهیمی همچون جهاد، دینداری، عدالت، آزادی انسان، منزلت زن، تشکیل حکومت و استقلال آن، بررسی شد. برخی از هنجارهای رسمی و سنتی؛مانند فرزندخواندگی و طلاق ظهار که در جاهلیت رعایت می شد، توسط قرآن رد شد. برخی نمادها همچون کعبه و مسجد در اسلام ارتقای ارزشی یافتند. مجاهدان عرصه جهاد کبیر، باید با رهایی از هرگونه وابستگی و پیروزی، فرهنگ مقاومت را در خود نهادینه نمایند: در راه استخراج و طرح نظریات فرهنگی با توکل بر خداوند و اعتماد به تحقق وعده های الهی، تقواپیشگی، خستگی ناپذیری و قاطعیت، استقامت کنند.
خلاصه ماشینی:
آنچه نوشتار پیش رو مد نظر دارد، بررسی راهکارهای قرآنی جهت اعتلای فرهنگ جوامع اسلامی کنونی با رویکرد جهاد کبیر است، چرا که این اعتقاد وجود دارد که برخوردهای متنوع قرآن مجید با فرهنگ موجود جامعه، برای رعایت استقلال و اقتدار جامعه اسلامی در همه زمینهها، به ویژه فرهنگ بوده است.
(کاشانی، 1336: 6/365، فیض کاشانی، 1418: 2/871، کاشانی، 1410: 2/960، گنابادی، 1408: 3/145، حسینی شاه عبدالعظیمی: 1363، 3/353، سبزواری نجفی، 1406: 5/155، نیشابوری، 1416: 5/250، مظهری، 1412: 7/42، آلوسی، 1415: 10/33، زحیلی، 1418: 19/78) مؤلفههای تحقق جهاد کبیر با مطالعه تاریخ صدر اسلام (به ویژه پیش از نزول سوره فرقان) ، مشاهده میشود که امر به دست کشیدن از آیین الهی و نهی از دعوت به دین اسلام (بلاذری، 1417: 1/229-230) و پیشنهادهای مالی و مادی توسط مشرکان مکه به حضرت رسول (ص) (ابن کثیر الدمشقی، 1407: 3/63) در صدر فعالیتهای آنان بوده که قرآن کریم، در سوره فرقان با دستور به عدم اطاعت از کافران، در حقیقت مبارزه غیرنظامی را علنی کرده است.
بررسی فرهنگ جامعه در عصر نزول قرآن مجید بر اساس گزارههای تاریخی موجود در متن کتاب الهی و چگونگی انجام جهاد کبیر، طبق دستورات خداوند سبحان، این نتیجه را ارایه داد که لازم است مجاهدان عرصه جهاد کبیر در عصر کنونی، باید با رهایی از هرگونه وابستگی و پیروی، فرهنگ مقاومت را در خود و جامعه نهادینه نمایند؛ در راه استخراج و طرح نظریات فرهنگی با توکل بر خداوند و اعتماد به تحقق وعدههای الهی، تقواپیشگی، خستگیناپذیری و قاطعیت، استقامت کنند.