چکیده:
تحقق عدالت اقتصادی یکی از آرمانهای مهم بانکداری اسلامی است. عدالت اقتصادی در بانکداری اسلامی به معنای مراعات حقوق اقتصادی افراد در حوزة رفتارها و روابط اقتصادی است. همچنین تحقق عدالت اقتصادی در بانکداری اسلامی، مشروط به تحقق معیارهای چهارگانة کارایی، برابری، استحقاق و توازن است.
این تحقیق به روش تحلیلی ـ توصیفی، از بین معیارهای ذکرشده، به بررسی و شاخصسازی معیار استحقاق در بانکداری اسلامی خواهد پرداخت. تحقق استحقاقها در نظام بانکداری اسلامی را میتوان با شاخصهایی همچون انجام کامل تعهدات مندرج در قرارداد، پرداخت حق حاکمیت در دریافت سپردههای قانونی و پرداخت بموقع دیون و مطالبات سنجید.
خلاصه ماشینی:
<H2>پیشینه بحث</H2> دربارة معیار استحقاق بهعنوان یکی از معیارهای تحقق عدالت در نظام بانکداری اسلامی، تحقیق مستقلی صورت نگرفته است؛ ولی به طور کلی در زمینة معرفی شاخص عدالت اقتصادی، جهت ارزیابی عملکرد بانکداری اسلامی چند مقاله و کتاب وجود دارد که به طور ضمنی به بحث استحقاق نیز اشاره دارد؛ یعنی تنها در پژوهشهای صورتگرفته ـ که به شکل کلی به بررسی شاخصهای بانکداری اسلامی پرداخته شده ـ برخی از فصول و بخشهای این تحقیقات به این موضوع اختصاص یافته است.
اکنون بعد از تعیین نسبت و رابطة بین عدالت و نظام بانکداری اسلام، و تعیین وظیفة بانک در حرکت در راستای اهداف کلان نظام اقتصادی اسلام و مصالح جامعة اسلامی بهمنظور دستیابی به عدالت اقتصادی، همچنین رعایت معیار استحقاق بهعنوان یکی از معیارهای تحقق عدالت اقتصادی در بانکداری اسلامی، لازم است به تعیین شاخصهایی بهمنظور سنجش آن در نظام بانکی اسلام بپردازیم.
شاخصهای زیر، برای سنجش عملکرد بانک اسلامی در استیفای حقوق بخشهای نظام بانکی، پیشنهاد میگردد: ـ شاخص رعایت حق سهامداران در آگاهی از فعالیتهای بانک؛ ـ شاخص رعایت حق مشتریان در آگاهی از مقررات و روند کاری بانکها؛ ـ شاخص رعایت حق مشتریان در دسترسی آسان به مدیران و برخود کریمانه با ایشان؛ ـ شاخص استیفای حقوق سهامداران در سود و ذخایر بانک؛ ـ شاخص انجام کامل تعهدات مندرج در قرارداد؛ ـ شاخص پرداخت بهموقع دیون و مطالبات؛ ـ شاخص حق حاکمیت در دریافت سپردة قانونی؛ ـ شاخص انطباق قراردادهای بانکی با فقه اسلامی؛ <H2> منابع</H2> ابنخلدون، عبدالرحمن، 1359، مقدمه ابنخلدون، ترجمة محمد پروینگنابادی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.