چکیده:
سالها طول کشید تا جامعة بشری درک کند که علم توان شناخت کامل تهدیدات زیست محیطی را ندارد و واکنش پسینی به چنین تهدیدهایی، ضررهای جبران ناپذیر به بار خواهد آورد. حصول درک اجمالی به آسیب پذیری محیطزیست و محدودیت های دانش در تعیین ریسک های نامعلوم، زمینه ساز ظهور و بروز اصل احتیاط شد که از حقوق داخلی ریشه گرفت و در حال رشد و بالندگی در عرصة بین الملل است. گستردگی استناد به اصل در قلمروهای مختلف حقوق بین الملل و با عبارت پردازی های متفاوت، مباحثات مفصلی میان اندیشمندان حقوقی را موجب شده است؛ به نحوی که موضعی واحد در خصوص وضعیت حقوقی اصل ندارند و برخی آن را اصلی عرفی دانسته و گروهی اصل کلی حقوق برمی شمارند. در این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ابعاد مختلف جایگاه حقوقی اصل، در خلال طرح نظرات متفاوت و بیان وضعیت اصل در قوانین داخلی، اسناد و آراء بین المللی، موردبحث قرار می گیرد و پاسخ مقتضی به سؤال مطرح در عنوان مقاله ارائه می شود.
خلاصه ماشینی:
با توجه به مناقشه مستمر و جدی میان دکترین بر عرفی بودن یا نبودن اصل، تمرکز این نوشتار بر نظرات مخالف و موافق چنین وضعیتی خواهد بود و در قالب بیان نظر دو طرف، موقعیت اصل در اسناد و رویه قضایی بینالمللی، منطقهای و نظامهای حقوق داخلی دولتها نیز تبیین میشود.
5. دیوان بینالمللی دادگستری قضیه آزمایشهای هستهای فرانسه: در این پرونده نیوزلند که به انجام آزمایشهای هستهای فرانسه در اقیانوس آرام معترض بود، به اصل احتیاط بهعنوان اصل حقوق بینالملل استناد کرد و بیان داشت که این اصل، موجب تغییر بار اثبات دعوا میشود و این خوانده است که باید ثابت کند که آزمایشهایش موجب انتشار مواد رادیواکتیو در دریا و آلودگی آن نمیشود.
دادگاه عمومی در رأی سال 2002، ابتدا نسبت به قلمرو اصل احتیاط اظهارنظر کرد و بیان داشت بهرغم تصریح معاهدة کارکرد به اعمال اصل در حوزة محیط زیست، این اصل بر فعالیتهای ناظر بر حفاظت از سلامت عمومی و ایمنی مصرفکننده نیز حاکم است (Artegodan Case, 2002: 183).
(De Sadeleer, 2002: 133) کانادا: دیوان عالی این کشور در قضیة کاستونگوای بلاستینگ علیه انتاریو، از اصل احتیاط در تفسیر مقررات قابل اعمال در آنتاریو استفاده کرد و بیان داشت که اصل احتیاط، این اصل در حال ظهور حقوق بینالملل، اعلام میکند که چون در پیشبینی و تعیین قطعی اثرات زیستمحیطی یک فعالیت، محدودیتهای ذاتی وجود دارد، سیاستهای زیست محیطی باید تخریب محیطزیست را پیشبینی و از آن جلوگیری کنند (Supreme Court of Canada, 2013: 20) دیوان عالی در قضیة اسپری تک نیز، اصل احتیاط را با برداشتی موسع اعمال نمود (Akelaitis, 2014: 1).