چکیده:
تاریخ امپراتوری اشکانی از چند منظر پر اهمیت و با ارزش است. یکی از ویژگیهای شاخص این دولت، تساهل و تسامح دینی شاهان و دربار اشکانی است که در سایر ادوار تاریخ ایران کمتر به چشم میخورد. بنابراین در دوره اشکانیان شاهد هم زیستی مسالمت آمیز پیروان تعالیم دینی مختلف هستیم. در این میان برای شناسایی عقاید دینی شاهان و دربار اشکانی، به علت فقدان منابع مکتوب متعلق به این دوره؛ تفحص و بررسی نقوش کتیبهها و کنکاش و دقت بر علائم مسکوکات عصر اشکانیان لازم و ضروری است. نکته قابل تامل و مورد ملاحظه این است که میتوان با توجه و تعمق بیشتر بر بعضی نقوش کتیبهها و سنگ نگارهها و برخی علائم مسکوکات و تطبیق آنها با تعالیم دینی، به مفاهیم دینی حاوی در این منابع پی برد. سوال اصلی این پژوهش آن است: با توجه به منابع موجود (کتیبهها - سکهها) اعتقادات دینی پادشاهان اشکانی چه بود؟ این پژوهش در ردیف تحقیقات تاریخی جای میگیرد و به شیوه توصیفی- تحلیلی به نگارش درآمده است.
خلاصه ماشینی:
در این میان برای شناسایی عقاید دینی شاهان و دربار اشکانی، به علت فقدان منابع مکتوب متعلق به این دوره؛ تفحص و بررسی نقوش کتیبهها و کنکاش و دقت بر علائم مسکوکات عصر اشکانیان لازم و ضروری است.
نکته قابل تأمل و مورد ملاحظه این است که میتوان با توجه و تعمق بیشتر بر بعضی نقوش کتیبهها و سنگ نگارهها و برخی علائم مسکوکات و تطبیق آنها با تعالیم دینی، به مفاهیم دینی حاوی در این منابع پی برد.
کمرنگ بودن دادههای دینی موجود بر کتیبهها و سکهها که نشان از روحیه تساهل و تسامح دینی اشکانیان دارد؛ شناسایی عقاید دینی پادشاهان اشکانی را دشوار میسازد، اما میتوان با بررسی بعضی نقوش کتیبهها، نقش برجستهها و برخی علائم مسکوکات و تطبیق آنها با تعالیم دینی، مفاهیم دینی حاوی در این منابع ارزشمند را جست و جو کرد.
سؤال محوری این مقاله عبارت است از: با توجه به منابع موجود (کتیبهها- سکهها) عقاید دینی پادشاهان اشکانی چه بود؟ افزون بر این سؤال اصلی، سؤالات فرعی نیز به این صورت مطرح است: کتیبههای دوره اشکانی چه آگاهیهایی از اعتقادات پادشاهان این عهد را بیان میکنند؟ با نقوش سکههای عصر اشکانی تا چه میزان میتوان به عقاید دینی پادشاهان پی برد؟ در پاسخ به سؤال اصلی این مقاله، فرضیه اصلی به این شرح است: «کیش میترا و مهرپرستی در ایران عصر اشکانی رواج چشمگیری داشت به طوری که اغلب شاهان نیز به تعالیم میترائیسم گرایش داشتند».
علائم و مشخصههای زرتشتیگری که بر روی برخی از نقش برجستههای متعلق به عصر اشکانی آمده است، نشان از پویایی دین زرتشت در این دوره دارد.