چکیده:
پژوهش حاضر با هدف شناسایی کاستیها و قابلیتهای نهاد آموزش و پرورش در شکل گیری و تقویت هویت ملی و مذهبی جوانان ایرانی انجام شد. بدین منظور با بهره گیری از روش کیفی از نوع تحلیل محتوا، برنامه های فرهنگی و مذهبی معاونت پرورشی دوره متوسطه پیرامون نمادهای هویت ملی ومذهبی در سال تحصیلی 1388 مورد بررسی و تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که برنامه های فرهنگی – مذهبی امور تربیتی به بازنمایی برخی از نمادهای هویت ملی توجه زیادی نشان داده، اما از برخی نمادهای ملی غفلت نموده است؛ چنان که در حیطه هویت ملی، نمادهای دفاع از سرزمین، پرچم، سرود ملی و شعر وادب مورد بیشترین توجه واقع شده، ولی برنامههای مرتبط با جشن های ملی محدود به بزرگداشت دهه فجر وسالروز آزادسازی خرمشهر بوده است. همچنین، این پژوهش گویای آن است که میزان توجه به نمادهای آثار وابنیه تاریخی، لباس ایرانی وقانون اساسی محدود ومقطعی بوده و در حیطه هویت مذهبی، نمادهای هویت دینی- که انعکاس دهنده ارزش های دینی در یک جامعه مذهبی میباشند- در مقایسه با نمادهای هویت ملی از جلوه وبرجستگی بیشتری در برنامههای امور تربیتی برخوردار اند؛ به طوری که کتاب آسمانی (قرآن مجید)، مناسک مذهبی واجب وایثار وشهادت، مهم ترین نمادهای برنامه های مذهبی امور تربیتی شناسایی شدند. در مجموع، می توان گفت که بر اساس یافته های این پژوهش، توجه متوازنی به نمادهای هویت ملی در برنامه های امور تربیتی صورت نگرفته و ارزش های مذهبی در مقایسه با ارزش های ملی توجه بیشتری را به دست آورده است.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی: هویت ملی، هویت مذهبی، آموزش وپرورش، برنامه های امور تربیتی و دوره متوسطه مقدمه و بیان مسأله در سالیان اخیر، هویت ملی و مذهبی به عنوان زیر مجموعهای از هویت جمعی، جایگاه ویژه ای در پژوهش های انجام شده به دست آورده و نتایج آنها حاکی از ظهور و پیدایش مشکلاتی اساسی در ساختار روانی، رفتاری و اجتماعی نوجوانان و جوانان است.
فرایند تشکیل هویت به عنوان یک مقوله مهم و اساسی، متأثر از عوامل مختلفی است که از آن میان می توان به نقش خانواده، آموزش و پرورش، رسانه های ارتباط جمعی، نخبگان و غیره اشاره نمود؛ اما از آنجایی که دانش آموزان بیشترین وقت خود را بعد از خانواده در مدرسه میگذرانند و تربیت یکنواخت و واحدی- صرف نظر از تفاوت فرهنگی و طبقاتی خانواده ها در مدارس انجام می گیرد- نهاد آموزش و پرورش میتواند تأثیرگذارترین عامل در این زمینه باشد.
هماهنگی های به دست آمده از تحقیقات پیشین و پژوهش حاضر که به فاصله زمانی حداقل 10 سال انجام شده اند، حکایت از آن دارد که در طول سالیان گذشته در نهاد آموزش و پرورش چه در فعالیت های فوقبرنامه امور تربیتی و چه در محتوای کتب درسی، به پدیده هویت ملی توجه شایسته ای نشده است؛ به عبارت دیگر، مسئولان و برنامه ریزان آگاهانه و یا نا آگاهانه این موضوع بسیار مهم را مورد غفلت قرار داده اند.