چکیده:
ارشادات و تنبیهات قرآن کریم، در بسیاری از کتب دست نوشته بشر، شرح و توضیح شده که
از آن میان، مثنوی معنوی مولانا جلا لالدین، دارای وجهه منحصر به فرد و ممتازی است که شاید
بتوان گفت بیشترین سهم را در ترویج فرهنگ و آموز ه های قرآنی و دینی داشته است. این کتاب
ارزشمند را به گفته بزرگان ادب و عرفان، باید به نوعی تفسیر عرفانی قرآن کریم دانست، چرا
که در آن دو خصلت اساسی قرآن اقتباس شده است: 1. حضرت مولانا درباره قرآن می فرماید که
قرآن دارای ظاهر و باطنی نهفته و چند لایه است؛ در مثنوی نیز، در پس ظاهر الفاظ، معانی والا
و ارزشمندی نهفته است که شخص عاقل از ظاهر لفظ به معنا هدایت می شود و 2. همچنا نکه
در قرآن داستا نها و تمثی لها برای عبرت آموزی بیان می شود، در مثنوی نیز برای شرح و بسط
مفاهیم، داستا نها و حکایات آورده می شود تا هر کس بر حسب استعداد و به قدر فهم خود، از آن
بهره گیرد.از زمان تالیف این کتاب گرانبها تا کنون، مباحث و شروح بسیاری پیرامون آن به وجود آمده
است که هر یک از زاویه ای خاص به آن نگاه کرد هاند و بعضا به حل دشوار یهایی که در راه
شاه » فهم مطالب نهانی آن بوده است، همت گماشته اند؛ یکی از این شروح، به قلم عارف وارسته
نگاشته شده است که در آن علاوه بر توجه به کتب و شروح « میر محمد نورالله احراری دهلوی
متقدمین و نقد و بررسی آنها، به توضیح مشکلات بسیاری از ابیات پرداخته است. این شرح پس
خواجه ایوب » و « ولی محمد اکبر آبادی » از مولف مورد استفاده و استناد شارحان دیگری از جمله
پارسا»قرار گرفته است.در این مقاله به بررسی اجمالی محتوای نسخه خطی شرح مثنوی احراری دهلوی پرداخته،خصایص دستوری و ارزش های ادبی و عوامل فکری این اثر گرانبها، نقد و تحلیل شده است.