چکیده:
برای مدیریت و کنترل رسانه ها در جهان نظریات مختلفی وجود دارد که بنابر جهانبینی ها و فلسفه های مختلف در جوامع گوناگون شکل گرفته اند. اما آنچه امروزه در دنیای رسانه ای شاهد آن هستیم امپریالیسم رسانه ای است که سعی بر دیکته کردن نظریات غربی به دیگر کشورهای جهان دارد. یکی از مسائلی که در دنیای رسانه ای امروز از اهمیت بسیاری برخوردار است، اخلاق رسانه ای است، اما ادبیات موجود در اخلاق رسانه ای نیز وامدار نظریات و مکاتب مختلف غربی است که هر کدام به مبناها و دیدگاه های مختلفی که به انسان، عالم و دین دارند در زمینه رعایت اخلاق در رسانه ، توصیه ها و دستوراتی را به کارورزان رسانه می دهند. این مقاله این توصیه ها و دستورات اخلاقی را برای جامعه اسلامی ما کافی نداسته و حتی در مواردی شاهد تعارضاتی با مبانی اخلاقی و فقهی اسلامی هستیم. لذا توصیه می شود که به جای پرداختن به اخلاق رسانه ای ابتدا باید حدود الهی و احکام اسلامی را در حیطه رفتار رسانه ای بشناسیم که با رعایت آن ها به دنبال رضایت و خشنودی الهی خواهیم بود. علمی که به این موضوع می پردازد بی شک علم فقه خواهد بود چرا که عهده دار بیان احکام افعال مکلفین می باشد و در شناخت حدود الهی به ما کمک می کند.
خلاصه ماشینی:
اهمیت این نظریات به این دلیل است که نحوهی مدیریت و محدودهی آزادی و مسئولیت رسانه را در جوامع مختلف بنا به فضای فرهنگی و اجتماعی غالب، تبیین میکند؛ به عبارتی دیگر، باید و نبایدهای ارتباطات جمعی را از دیدگاه دولتها و جوامع مختلف بیان میکند: «نظریههای هنجاری در واقع شاخهای از فلسفهی اجتماعی بهحساب میآیند و بیشتر به این موضوع میپردازند که اگر قرار باشد ارزشهای اجتماعی معینی رعایت شود یا تحقق یابد، رسانهها باید چگونه عمل کنند و ماهیت این ارزشهای اجتماعی چیست؟»(مک کوایل، 1388: 23).
باید به سراغ اخلاق برویم؟، راهی که غرب بعد از بروز مشکلات فراوان در زمینه رسانه با آن مواجه شد و به سوی اخلاق حرفهای و یا کاربردی سوق پیدا کرد؛ یا اینکه مانند تمام حوزههای مختلف رفتاری انسان در اسلام، ابتدا باید احکام فقهی را از دین استنباط کنیم و حدود و ثغور حرام و حلال الهی را مشخص نموده سپس بهدنبال دیگر مسائل علمی و کاربردی در این حیطه باشیم.
اما آیا رسانه اسلامی که جامعهی امروز کشور عمیقا به آن محتاج است با استمداد از اخلاق رسانهای موجود توانایی برطرف ساختن مشکلات را خواهد داشت؟ و این اخلاق رسانهای چه نسبتی با اخلاق اسلامی دارد و بهعبارتی بهتر، با دین مبین اسلام چه نسبتی دارد؟ در ادامه سعی میشود برای سؤالهای مطرح شده در زمینه صلاحیت اخلاق رسانهای برای رسانههای جمهوری اسلامی ایران جوابهایی هرچند مختصر ارائه گردد.
همچنین است در اخلاق رسانهای، شاید در نگاه اول که به اصول اخلاقی در رسانه توجه میشود، آنها را موافق احکام و دستورات الهی در اسلام دانست؛ اما نباید با این مسائل که سعادت دنیا و آخرت جامعه را در دست دارد به سادگی برخورد کرد.