چکیده:
چکیده
فرسایش یک پدیدهی طبیعی ناشی از حذف ذرات خاک توسط آب و یا باد و انتقال آنها به مناطق دیگر است و عوامل مختلف طبیعی و انسانی آن را تشدید میکند. از آنجایی که خاک یکی از مهمترین منابع طبیعی هر کشور میباشد، فرایند فرسایش سبب تنزل خاک شده و خسارات جبران ناپذیری را بر جای میگذارد. تمرکز اصلی این تحقیق برآورد میزان فرسایش در حوضه ی آبریز نورآباد ممسنی واقع در شمال غرب استان فارس با استفاده از مدل (RUSLE) است. بررسی نقشه ی فاکتور فرسایندگی باران در سطح حوضه نشان داد که مقادیر این فاکتور از 11 تا 31 متغیر است. مقادیر فرسایندگی از قسمتهای مرکزی حوضه تا نیمه ی شمالی روند کاهشی داشته و در قسمت های جنوبی که ارتفاعات و بارش بیشتر است، فرسایندگی افزایش یافته است. میزان فرسایشپذیری خاک حوضه از 25/0 تا 48/0متغیر بوده است. نتیجه ی حاصل از بررسی فاکتور پوشش گیاهی نشان داد که مقادیر این فاکتور از 7/0 تا 35/1 متغیر است بخش عمدهای از نقش عوامل مخرب بر فرسایش آبی خاک، در اراضی دیم و مرتعی مربوط به عوامل انسانی میباشد .بررسی نقشه ی خطر فرسایش خاک که از ترکیب لایه های فرسایندگی، فرسایش پذیری خاک،توپوگرافی و پوشش گیاهی تولید گردید، نشان داد که میزان خطر فرسایش خاک در سطح حوضه بر حسب تن در هکتار در سال از 8 تا 75 متغیر است. مـطابق نقشهی خطر فـرسایش خاک تهیه شده، مناطق با خطر فرسایش تا زیاد، در بخش های جنوبی به علت ارتفاعات بیشتر، شیب تند و لیتولوژی مستعد، شدیدتر است. علاوه بر این، تحلیل رگرسیون از لایههای مختلف نشان داد که عامل طول شیب (LS) نقش بیشتری در فرسایش نسبت به بقیه عوامل دارد.
خلاصه ماشینی:
, 1- Universal Soil Loss Equation معادله ی جهانی تلفات خاک اصلاح شده ١ (RUSLE) برای کاربریهای مختلف گسترش یافته است که شامل جنگل ، مرتع ، زراعی و اراضی بایر میباشد (بابائی و همکاران ، ١٣٩٥: ١٦٥).
مدل RUSLE شش فاکتور مشابه USLE داشته ، اما برآوردهای دقیق تری از فاکتورهای فرسایندگی باران ، فرسایش پذیری خاک، پوشش گیاهی و عملیات حفاظتی دارد و جهت پیش بینی تلفات خاک در مناطق گسترده تر و در شرایط مختلف پوشش مانند اراضی زراعی، جنگل ، مرتع و جنگل های آسیب دیده توسعه یافته است این مدل فرسایش خاک را به صورت ترکیبی از شش فاکتور که نشان دهنده ی نیروی فرسایندگی باران ، فرسایش پذیری خاک، طول و درجه ی شیب ، سیستم کشت و عملیات مدیریتی است ، تخمین زده و جهت پیش بینی تلفات خاک به کار میرود (ویشمایر و اسمیت ٢).
کمانگر و همکاران (١٣٩٤)، به ارزیابی معادله جهانی فرسایش خاک اصلاح شده (RUSLE) با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور (مطالعه ی موردی حوضه ی آبخیز سیخوران هرمزگان ) پرداختند و نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که ، بیشترین میزان فرسایش متوسط سالیانه در حوضه ی آبخیز سیخوران ، مربوط به مناطق جنوبی است .
در این پژوهش از روش پهنه بندی کریجینگ ١، به منظور تهیه ی لایه ی فرسایندگی باران ، از روش تحلیل رگرسیون در نرم افزار ادریسی جهت ارتباط بین متغیر وابسته و متغیرهای مستقل و همچنین تأثیر بیشترین عامل در میزان هدر رفت سالانه خاک استفاده شده است .