چکیده:
پدیده جنگ یکی از منفورترین و خانمانبراندازترین پدیدهها در تمامی تاریخ بشریت است؛ اما گریز از آن از دشوارترین آرمانهای بشری است. جنگ جز ویرانی، خرابی، آوارگی، فقر و. . . دستاوردی ندارد؛ ولی بر تمامی ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری کشور درگیر جنگ تاثیر میگذارد. در ایران معاصر، انقلاب اسلامی و بلافاصله جنگ، تاثیر مشخص و مهمی بر هنر نهادند. یکی از مهمترین و در عین حال ضعیفترین اقسام هنر که تحت تاثیر انقلاب و جنگ تحمیلی، شکل تازهای به خود گرفت، هنر درام یا تئاتر است که بعدها با نام «تئاتر دفاع مقدّس» شناخته شد. ادبیات نمایشی دفاع مقدّس، گونهای از ادبیات نمایشی مستند است که هویت خود را از خاطرت، یادداشتها، گزارشها، زندگینامهها، داستانها و تاریخهای رسمی اتفاقات به دست میآورد که رویارویی و تضاد میان دو نیرو و دو جبهه را به تصویر میکشد و موضوعاتی مانند دفاع از ارزشها، پاسداری از کشور، فداکاری، ایثار و. . . را نشان میدهد.تئاتر دفاع مقدّس به دلیل ماهیت خاص جنگ ایران و عراق، شکل ویژه و مختص به خود را دارد و با تئاترهای موجود در جهان تفاوتهایی اساسی دارد. این جستار که با روش تحلیلی و توصیفی انجام گرفته است، بر آن است که ضمن بیان جایگاه و اهمّیت تئاتر در دوره جنگ تحمیلی، تئاتر دفاعمقدّس و تاریخچه آن را بررسی کرده و فرق آن را با تئاتر جنگ و تئاتر مقاومت بازگوید و آسیبهای این نوع تئاتر را برشمرد.
The phenomenon of war is one of the most despicable and murderous phenomena in the entire history of mankind, but escape from it is one of the most difficult humanitarian ideals. War has no achievement except destruction, destruction, displacement, poverty, etc., and it affects all the social, economic, cultural and artistic structures of the country involved in war. In contemporary Iran, the Islamic Revolution and immediately thereafter, the war had an definitive and significant impact on art. One of the most important and, at the same time, the weakest forms of art that took a new form under the influenced of the Revolution and the imposed war was drama or theater, which later became known as ‘Sacred Defense theater’. Sacred Defense dramatic literature is a type of documentary dramatic literature that derives its identity from memories, memos, reports, biographies, stories and official histories of events that brings about the confrontation between the two forces and the two fronts, depicting issues such as defending values, protecting the country, sacrificing, etc. Sacred Defense theater has its own special form due to the specific nature of the Iran-Iraq war, which is fundamentally different from other theaters in the world. This study, which has been done using an analytical and descriptive method, aims at expressing the status and importance of theater during the imposed war, and examining Sacred Defense theater and its history while distinguishing it from war theater and resistance theater, and mentioning the damage to this type of theater.
خلاصه ماشینی:
یکی از مهم ترین و در عین حال ضعیف ترین اقسام هنر که تحت تأثیر انقلاب و جنگ تحمیلی، شکل تازه ای به خود گرفت ، هنر درام یا تئاتر است که بعدها با نام «تئاتر دفاع مقدس » شناخته شد.
شکی نیست که جنگ ایران و عراق جنگی تدافعی بوده ؛ اما نباید به این دلیل از کنار آن به سادگی عبور کرد؛ زیرا به هر حال پدیده ای که جامعۀ ایران در طول هشت سال با آن درگیر بوده ، نوعی جنگ است با غالب دردها و مشکلات مربوط به آن ؛ پس از این منظر، واژة مقاومت تقلیل گرایانه به شمار میرود؛ اما جدا از بررسی صدق پذیری این اصطلاح ، عدم رواج آن در میان متخصصان این رشته و مردم نیز نکتۀ مهم دیگری است ؛ زیرا به علت عدم صدق پذیری و کمی وسعت استفاده از آن و کمی اقبال متخصصان و مردم به این اصطلاح بود که اصطلاح دیگری با نام «تئاتر دفاع مقدس » ایجاد و رایج شد.
مسعود دلخواه میگوید: «با گذشت نزدیک به بیست سال از پایان جنگ ، آثار هنری ماندگاری که ضمن بومیبودن ، وجهه ای جهانی نیز داشته باشند، در ایران خلق نشده است و اگر هم شده ، تعداد آنها انگشت شمار است و این ضعف و کمبود در حوزة تئاتر و نمایش بیشتر مشهود است » (باباییربیعی، ١٣٨٧: ١٠١).
با وقوع انقلاب اسلامی و پس از آن جنگ تحمیلی، ارزش های دینی و باورهای ناشی از اعتقادات دینی، راه خود را در هنر و از جمله تئاتر باز کرد و منجر به خلق گونه ای جدید از تئاتر به نام تئاتر مقاومت و تئاتر دفاع مقدس در ایران شد.