چکیده:
جایگاه زنان در دورههای تاریخی و مشارکت آنان در امور سیاسی و اداری حکومتها بهمنزلة یکی از شاخصههای عمدة توسعة جوامع تلقی میشود. مشارکت زنان در جوامع معیار مناسبی برای سنجش میزان رشد فکری مردم آن جامعه به شمار میآید و به نوعی بیانگر برابری و تساوی حقوق زن و مرد و یکی از شاخصههای پیشرفت و توسعة جوامع متمدن در اعصار گذشته و امروزی محسوب میشود. این نوشتار به بررسی جایگاه زنان در تمدن ایرانی و بینالنهرین با انتخاب دورههای تاریخی (هخامنشی و آشوری) پرداخته است. از جمله مهمترین شواهد باستانشناسی بهجامانده، نقشبرجستهها و آثار مهرهای دورههای تاریخی یادشدهاند که به جایگاه و نقش زنان در عرصههای حقوقی و سیاسی پرداختهاند. هدف این مقاله بررسی جایگاه زنان عصر هخامنشی و مقایسة آن با تمدن آشوریان و ارائة تصویری شفاف و روشن از عملکرد آنها بر پایة مستندات موجود باستانشناختی است. این پژوهش از نوع تحقیق تاریخی است که به صورت توصیفیـ تحلیلی و تطبیق شواهد باستانشناسی، اعم از مهرها و سنگنگارهها، تلاش میکند جایگاه زن در تمدنهای ایران و بینالنهرین را با انتخاب دورههای تاریخی شاخص و با استناد به مدارک مستدل باستانشناسی تحلیل کند. درنهایت، چنین نتیجه میگیرد که بهرغم تأثیرپذیری تکنیکی نقشبرجستههای مرتبط با موضوع زنان هخامنشیان از آشوریان، احترام به زن و گستردگی مشارکت آنان در فعالیتهای سیاسی و اقتصادی، استقلال و آزادیهای فردی در زندگی خصوصی زنان هخامنشی نسبت به دورة آشوریان بیشتر است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به گسست تاریخی بین دو سلسله ، آیا هنرمندان دوران هخامنشـی همان سبکی را که پیشینیان خود (آشوریان ) برای انتخاب نگاره ها با موضوع زنان برگزیده بودند پیش گرفته اند؟ مهم ترین هدف این پژوهش بررسـی جایگـاه اجتمـاعی زن در دو دورة تـاریخی آشـوریان و هخامنشیان براساس داده های هنری برجای مانده و ارائـة تصـویری شـفاف و روشـن از عملکـرد جایگاه آن ها بر پایة مستندات موجود همچون نقش برجسته ها، مهرها و اثرمهرهاست که با کنـار هم قرار دادن آن ها سـعی در روشـن نمـودن برخـی از زوایـای مـبهم جایگـاه و نقـش زنـان در عرصه های سیاسی و حقوقی خواهد کرد.
عمدة داده های ما در این خصوص از منابع بابلی است که بـه نظـر مـی رسـد ایـن شرایط تا حدودی در قلمرو اصلی شاهنشاهی هخامنشی نیز وجود داشته اسـت .
مهر ملکۀ هخامنشی رته بامه [١٤، ص١٨٨] روی مهرهای به دست آمده از این دو تمدن تصاویری از زنان نیز حک شده که بیانگر جایگـاه ویژة آنان است .
بااین حال ، می توان گفت تعداد مهرهایی که در آن زنان به تصویر کشیده شده باشند به مراتب محدودتر اسـت و وجـه تمـایزی کـه در ایـن خصوص با مهرهای هخامنشـی دارنـد در ایـن اسـت کـه مهرهـای بـه دسـت آمـده از سـرزمین بین النهرین عمدتا مربوط به الهه های زن بوده و گاهی تصـاویری از ملکـه هـا و زنـان دربـاری را شامل می شود.