چکیده:
در حقوق موضوعه، تعذر حادث شده و علتی که موجب ناممکن شدن اجرای قراداد و عدم ایفای تعهدات ناشی از آن می گردد، نباید قابلیت استناد را به متعهد داشته باشد و از حیطه اقتدار وی خارج باشد، در غیر این صورت متعهد کماکان مسئول عدم اجرای قرارداد خواهد بود. در فقه قاعده ای تحت عنوان « بطلان کل عقد بتعذر الوفاء بمضمونه»، بیان گردیده و تفاوتی نمی کند تعذر وفا عقد از جانب یکی از طرفین یا از جانب هردو باشد. در قانون ما از این قاعده به تعذر اجرای عقد، تعبیر می گردد. هر تعذری موجب بطلان عقد نمی گردد. در این مقاله شرایط و آثار قراردادهای متعذر شده و نقد دیدگاه های فقها و حقوقدانان پیرامون این بحث در حقوق موضوعه مورد بررسی قرار می گیرد تا شاید خلاء تحقیقاتی موجود جامعه حقوقی در این راستا مرتفع گردد.
خلاصه ماشینی:
حال در این مقاله این سوال به نظر می رسد، در صورت معاذیر، بوجود آمده در قراردادها پیامدهای اجرای تعهدات چگونه است؟ و چه تفاوتی میان معاذیر ارادی و غیر ارادی، در قراردادها وجود دارد؟ در پاسخ به قسمت اول این سوال باید گفت در صورتی که تعذر، برای همیشه اجرای قرارداد را غیر ممکن کند، عقد خود به خود منحل می شود و اگر متعذر شدن اجرا تنها به مدت زمان خاصی محدود می گردد، عقد منحل نمی شود، لیکن متعهدله مجبور نیست، تا رفع تعذر منتظر بماند و می تواند با اعمال خیار تعذر اجرای تعهد و تسلیم ، از قراردادی که تعهدی، له یا علیه او ایجاد کرده، رهایی یابد.
ماده240 قانون مدنی مقرر می دارد: « اگر بعد از عقد انجام شرط ممتنع یا معلوم شود که حین العقد ممتنع بوده است کسی که شرط بر نفع او شده است اختیار فسخ<FootNote No="24" Text="Resolution 4-"/> معامله را خواهد داشت مگر اینکه امتناع مستند به فعل مشروط له باشد».
در فرضی که در قرارداد، صریحا یا ضمنا شرط شده باشد که متعهد شخصا موضوع قرارداد را اجرا کند و بعد معلوم شود که متعهد توانایی انجام مورد تعهد را نداشته، عدم قدرت بر تسلیم، مطلق و موجب بطلان عقد خواهد بود ولو اینکه تسلیم یا اجرای مورد تعهد توسط دیگران ممکن باشد.
در صورتی که تعذر، برای همیشه اجرای قرارداد را غیر ممکن کند، عقد خود به خود منحل می شود و اگر متعذر شدن اجرا تنها به مدت زمان خاصی محدود می گردد، عقد منحل نمی شود، لیکن متعهدله مجبور نیست، تا رفع تعذر منتظر بماند و می تواند با اعمال خیار تعذر اجرای تعهد و تسلیم ، از قراردادی که تعهدی، له یا علیه او ایجاد کرده، رهایی یابد.