چکیده:
طی جنگ جهانی اول، جنوب ایران متاثر از رقابت و تخاصم قوای فرامنطقهای درگیر در جنگ؛ اوضاع متشنجی داشت. در این راستا حضور قوای وطنپرست در سپهر عمومی سیاسی ـ امنیتی فارس متاثر از اقدامات و حضور دو قدرت فرامنطقهای قابلتحلیل و ارزیابی است. چگونگی برخورد و تعامل ایلخانی قشقایی با قوای فرامنطقهای و تعللهای وی در همکاری با نیروهای ملی و مردمی و در مقابل چرایی مماشات او با بریتانیاییها در آغاز جنگ و نبرد با آنان پس از واقعه خان زنیان بهعنوان سوال اصلی طرحشده و این فرضیه که خطر حذف از صحنه قدرت، ایلخانی قشقایی را بر آن داشت تا سرانجام وارد مقابله مستقیم و جنگ با انگلیسیها گردد؛ مورد ارزیابی قرار میگیرد. در این نوشتار با تاکید بر اسناد، منابع و دادههای نو و مقابله آنها با تحقیقات جدید و اسناد موجود، نشان داده خواهد شد، ایلخانی قشقایی نهتنها از اتخاذ موضعی صریح در همراهی با مجاهدین جنوب خودداری کرد بلکه در مواضعه با رقبا و دشمنان سنتی خود وارد بازی پیچیدهای گردیده است.
During World War I، Southern Iran was in a chaotic situation، affected by the rivalry and animosity of the trans-regional warring parties. In this regard، being influenced by the presence and the interactions of two trans-regional superpowers، the measures of the patriotic forces in general political and security atmosphere of Fars are worthy to be analyzed and evaluated. How the Qashqai Il-Khani interacted with the trans-regional forces and his procrastination in collaboration with the national and popular forces and on the other hand the reason for his appeasement with the British forces at the beginning of the war and combatting them after the Event of Khaneh Zenyan، is this study's main question. The hypothesis that the danger of being removed from power، motivated the Qashqai Il-Khani to finally enter into direct confrontation and a war with the British forces was evaluated in this study. Based on new and recent documents and data، contrasting them with new research and existing documents، the findings indicated that the Qashqai Il-Khani not only refrained from taking a clear stance towards cooperating with the southern patriots but also got involved with a complicated political game against his old enemies and rivals.
خلاصه ماشینی:
در ابتــدای کشــیده شــدن جنــگ بــه داخــل ایــران درســت زمــانی کــه خــوانین جنـوب علیـه متجـاوزان انگلیسـی بـه پـا خاسـته بودنـد صـولت الدولـه مخـالفتی بـا انگلیسیهـا و عوامـل آن هـا در جنـوب نشـان نمـیداد و حتـی بـه نظـر مـیرسـد در پاره ای موارد تلاش هـایی نیـز بـرای مقابلـه بـا اقـدامات ضـد انگلیسـی انجـام مـیداد (ســعادت کــازرونی، ١٣٨٩: ٢١٤) و (ســند شــماره ١)؛ چنانکــه در ســپتامبر ١٩١٥ / شــهریور ١٢٩٤ آلمــانی هــا و هوادارانشــان بــه بهانــه تصــرف بوشــهر بــه دســت نیروهــای انگلیســی بــر دامنــه تحریکــات و تبلیغــات خــویش افزودنــد والــی فــارس نیز بـرای بـاز پـس گـرفتن بوشـهر بـه کمـک آلمـانی هـا گروهـی داوطلـب را تحـت فرمانــدهی افســران ژانــدارمری بســیج کــرد ایــن دگرگــونیهــا بــه وخامــت اوضــاع افـزود و تنهـا حضـور قـوام الملـک بـا تعـدادی از نیروهـای ایلـی هـوادار او و بـودن صولت الدولـه در آن حـوالی کـه تصـور مـیرفـت رویـه ای دوسـتانه در قبـال بریتانیـا دارد توانســت مــانع از بــروز حــوادث ضــد انگلیســی گــردد (مــابرلی، ١٣٦٩: ١٥٤- .
(135-134 :1364 صولت الدولـه اگرچـه بـه انگلیسـیهـا و عوامـل آن هـا روی خـوش نشـان مـیداد ولــی مخالفــت و دشــمنی راهبــردی بــا خــوانین جنــوب و جنــاح مخــالف انگلــیس نداشــته و حمــایتی نــاچیز نیــز از ایــن نیروهــای مبــارز مــینمــود و «ظــاهرا خــود را موافق ملتین معرفـی مـیکـرد» (سـعادت کـازرونی، ١٣٩٠:٢١٤) وی بـا ایـن سیاسـت علاوه بـر حفـظ وجـه آزادی طلبـی و ملـیگرایـی؛ ارزش جهـت گیـریهـای سیاسـی – نظامی خود را در چشم انگلیسیهـا مـیکشـید و امکـان گـرفتن امتیـازات هـر چـه بیشتر از آنان ، دولت مرکـزی و حتـی جنـاح قـوام را بـرای خـود فـراهم مـیسـاخت .