چکیده:
ساخت اضافه در زبان فارسی از جمله ساختهای پربسامدی است که مورد مطالعه بسیاری از پژوهشگران حوزه های زبان شناسی، ادبیات و دستور زبان فارسی قرار گرفته است. انواع ساخت اضافه از طریق روابطی به یکدیگر مربوط هستند. این روابط در چارچوب دستور ساخت که انگاره ای شناختی است، پیوندهای وراثتی نام می گیرند. مطابق دستور ساخت، پیوندهای وراثتی براساس انگیزش شکل می گیرند، بدین شکل که ساختی از ساخت دیگری به ارث می رسد. در مقاله حاضر قصد داریم تا با تکیه بر مفهوم پیوندهای وراثتی در دستور ساخت به بررسی روابط و پیوندهای وراثتی بین ساختهای اضافه در زبان فارسی بپردازیم. نتایج بررسی نشان می دهد که انواع مختلف ساختهای اضافه از طریق پیوندهای وراثتی با یکدیگر در ارتباط بوده و شبکه وراثتی-معنایی تشکیل داده اند. این پیوندها عبارتند از: پیوند وراثتی چندمعنایی، پیوند وراثتی استعاری، پیوند وراثتی تنزل درجه، پیوند وراثتی تحدید وصفی و پیوند وراثتی انتزاعی.
خلاصه ماشینی:
نتايج بررسي نشان ميدهد که انواع مختلف ساخت هاي اضافه از طريق پيوندهاي وراثتي بـا يکديگر در ارتباط بوده و شبکه اي وراثتي- معنايي تشکيل داده اند.
لازم به ذکر است که در مقاله حاضر، هم ترکيبات اضافي و هم ترکيبات وصفي با توجه به شباهت معناي ساختي آنها (که در ادامه توضيح داده خواهد شد) به عنوان ساخت اضافه در نظر گرفته شده اند.
dominated construction 1 ٣-٢-١- پيوند چندمعنايي پيوند چندمعنايي، پيوندي است که مطابق آن رابطه اي معنايي بين مفهوم مشخصي از ساخت و هر بسطي از اين مفهوم به تصوير کشيده شده است (گلدبرگ ، ١٩٩٥: ٧٢).
٤- تحليل داده ها در بخش حاضر، ابتدا به بيان انواع ساخت هاي اضافه در زبان فارسي با ذکر نمونه ها بر اساس دستور ساخت پرداخته و سپس پيوندهاي وراثتي بين آنها را شرح داده و شبکه وراثتي- معنايي براي اين ساخت ها ارائه ميدهيم .
براي نمونه در شکل ٢، پيوند وراثتي چندمعنايي بين ساخت اضافه ملکي («بودجه ي سعوديها») و ساخت اضافه نشان داده شده است .
بين اين قبيل نمونه ها و نمونه هاي عيني ساخت اضافه مالکيت پيوند وراثتي استعاري برقرار است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٦: پيوند وراثتي استعاري همان طور که ملاحظه ميشود، پيوند استعاري بين نمونه هاي مختلف درون يک طبقه (در اين جا در ساخت هاي اضافه مالکيت ) مشاهده ميشود.
بـه عـلاوه ، در ساخت اضافه ملکي از پيکان هايي به صورت نقطه چين استفاده شده است تا مشخص گـردد کـه سـاخت هـاي اضافه مالکيت ، تخصيصي و اضافي زيرطبقه هاي اين نوع ساخت هستند.