چکیده:
ضرورت نظامی از مفاهیم مهم حقوق جنگ است که هم در حق بر جنگ و هم در حق در جنگ مطرح میشود. ضرورت نظامی در حق بر جنگ به قواعد محدودکننده و تنظیمکنندۀ اوضاع و احوالی که دولتها به موجب آن میتوانند به زور متوسل شوند، میپردازد. لیکن در حقوق مخاصمات مسلحانه به محدودیتهای مربوط به روشها و ابزارهای مورد استفادۀ طرفین در جریان یک مخاصمه اشاره دارد. این نوشتار در پی پرداختن به این مسئله است که جایگاه حقوقی ضرورت نظامی در مخاصمات مسلحانه چگونه است. در پاسخ و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و ملاحظۀ منابع عرفی و موضوعی حقوق بینالملل باید گفت نوعی تحول در این حوزه رخ داده است. در گذشته غاغلب ادعا میشد که در صورت اقتضای ضرورت نظامی میتوان از مقررات حاکم بر مخاصمات مسلحانه عدول کرد. این ادعا بدینمعنا بود که ضرورت نظامی فراتر و مافوق حقوق است، لیکن این دیدگاه امروزه دیگر کارایی ندارد. امروزه مطابق حقوق بشردوستانۀ بینالمللی باید گفت که اگر ضرورت، حقوقی نمیشناسد، پس حقوق و مقرراتی هم وجود ندارد. در نتیجه ضرورت نظامی را باید بهعنوان یک استثنا هم در حوزۀ حق در جنگ و هم حق بر جنگ قلمداد کرد، البته در مقام استثنا نیز خود الزاماتی دارد که بدون احراز آنها، ضرورت محقق نخواهد شد.
خلاصه ماشینی:
به موجب اين ديدگاه ، ضرورت هاي جنگ مقدم بر حقوق جنگ است ٣ و ضرورت هيچ محدوديت حقوقي را نمي پذيرد٤ و تنها محدوديت وارد بر رفتار فرمانده نظـامي ايـن اسـت کـه رفتار وي بايد در راستاي تحقق يک هدف نظامي باشد.
Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the Protection of Victims of International Armed Conflicts (Protocol I), 8 June 1977, art.
مفسر اصلي اين نظريه کارل لادر٢ معتقد است که هر گونه انحراف از حقوق جنگ مي تواند درصورتي کـه شـرايط ايـن گونـه اقتضا کند، توجيه شود، يعني درصورتي که تبعيت از مقررات جنـگ موجـب شـود تحقـق يـک هدف جنگي يا اجتناب از يک خطر جدي بـه تـأخير بيفتـد، تبعيـت از آن قواعـد لازم نيسـت (٥٨٥ :٢٠٠٦ ,Horton) در اين ديدگاه اگر در قواعد تصريح به اسـتثناي ضـرورت نظـامي نشـده باشد، فرض مي شود که بين اين مفهوم و ملاحظات بشردوستانه تعارضي وجـود نـدارد و در هـر 1.
"Lincoln, Lieber and the Laws of War: The Origins and Limits of the Principle of Military Necessity", 92 The American Journal of International Law, Vol. 92, No. 2, pp 213-231.
"The Doctrine of Military Necessity and the Protection of Cultural Property during Armed Conflicts", California Western International Law Journal, Vol. 37, No. 2, Art. 2, pp 177-219.