چکیده:
«آیه 82 سوره نمل»، یکی از شاخصترین آیاتی است که به وقایع آخر الزمان و نشانههای پیش از وقوع قیامت اشاره میکند. این آیه، به جهت اجمال در زمینه مصداق «دابّه الارض»، زمان و مکان خروج او، همواره معرکه آرای مفسران بوده است. وجود ابهام یاد شده، بیشتر مفسران را بر آن داشته تا در تبیین آیه به روایات مراجعه کنند. با وجود برخی خصوصیات مشترک میان روایات فریقین، در تعیین مصداق دابه الارض اختلافاتی وجود دارد. بیشتر احادیث اهل سنت، بر ماهیت حیوانی این موجود با ویژگیهای خارقالعاده و غیر قابل باور اشاره دارند. در مقابل، پیشتر منابع روایی شیعه بر ماهیت انسانی دابه الارض تصریح دارند و بیشتر حضرت علی علیه السّلام را از مصادیق آن ذکر کردهاند. حال آنکه با مراجعه به منابع رجالی فریقین، به ضعف سندی این روایات پی میبریم. از سوی دیگر، محتوای احادیث نیز با محکمات قرآن، سنت و عقل مخالف بوده و در مواردی، با سایر احادیث در تعارض هستند. با توجه به این اهمیت، پژوهه پیشرو، با روش تحلیل محتوا، مجموعه روایات فریقین را در مصداقشناسی دابه الارض بررسی سندی و تحلیل دلالی میکند تا از این طریق بتوان به دیدگاه صحیح دست یافت.
خلاصه ماشینی:
در جوامع حدیثی فریقین نیز ده نشانه به عنوان حوادث عجیب و مهم پیش از قیامت گزارش شده که یکی از آنها خروج جنبندهای با ویژگیهای خاص از دل زمین است که با مردم سخن میگوید (قشیری نیشابوری، 1374: ج4، ص51؛ ابن کثیر، 1419: ج6، ص190؛ صدوق، 1362: ج2، ص449؛ طوسی، 1411: ص436؛ حویزی، 1415: ج3، ص239 و 309 و قمی مشهدی، 1368: ج8، ص170).
در منابع روایی شیعه، روایاتی با همین مضمون وجود دارد: شیخ صدوق، با اسناد به نزال بن سبره، ضمن نقل خطبهای طولانی از امیرالمؤمنین( درباره سؤالات مردم و پس از بیان ویژگیهای دجال و کشته شدن او به دست عیسی(؛ چنین آورده است: سپس بلای عظیمی اتفاق میافتد که عبارت است از خروج جنبندهای از زمین از جانب صفا؛ در حالیکه نگین سلیمان و عصای موسی همراه اوست.
نیز سید هاشم بحرانی، از کتاب «الرجعه»، از ابوهریره چنین روایت کرده است که رسول خدا( فرمود: « دابۀ الارض» با عصای موسی و مهر سلیمان بیرون میآید.
روایات ویژه شیعه درباره زمان و مکان خروج از زمین افزون بر روایات مشترک شیعه و اهل سنت، که در ضمن مطالب پیش گذشت؛ در منابع روایی شیعه، برخی روایات اختصاصی وجود دارد که به مهمترین آنها اشاره میشود: الف) بعد از کشته شدن دجال از صفا نزال بن سبره روایت مفصلی را از امام علی( در پاسخ به سؤال افراد، عنوان کرده است.