چکیده:
از میان انواع فضاهای شهری در یک شهر، خیابانهای اصلی از اهمیت ویژهای برخوردارند. زیرا خیابانها مکانهایی هستند که تعاملات اجتماعی در آنها به بیشترین میزان خود رسیده و انواع رفتارهای متنوع مانند رفت وآمد عابران، گفتگو کردن، تماشا کردن، خوردن، خرید کردن و ... در آن به چشم میخورد. در واقع رفتارهای متنوع عابرانی که در ساعات مختلف شبانهروز در فضا حضور مییابند، خیابان را به فضای شهری سرزنده بدل میکند. پژوهش حاضر تاثیر مولفههای کیفیت محیطی بر الگوهای رفتاری را در یک سکانس منتخب خیابان ولیعصر(عج) تهران (از میدان راه آهن تا چهارراه مولوی)، به عنوان محیطی از فضاهای فزیکی شهری مورد ارزیابی قرار داده است. هدف از این مطالعه، شناسایی و ارزیابی محرکها و الگوهای رفتاری کاربران در قالب نیازها و کیفیتهای محیطی در فضاهای فزیکی شهری است. پژوهش حاضر، یک تحقیق میدانی با رویکرد توصیفی - تحلیلی است و به دنبال پاسخ به این سئوال اساسی است که، الگوها و قلمروهای رفتاری چه تاثیری در ارتقای کیفیت محیطی در فضاهای فزیکی شهری دارند؟ در این پژوهش برای تدوین چارچوب نظری، ابتدا با استفاده از روش اسنادی، ادبیات و مبانی نظری موضوع به تفصیل بیان شده و سپس با تحلیل رویکردهای موجود با تاکید بر الگوهای رفتاری، سعی در استدلال منطقی مباحث و در نتیجه تدوین چارچوب مفهومی برای پژوهش شده است. بدین منظور، علاوه بر تحلیل کیفی فضای شهری مورد مطالعه و بررسی چگونگی رفتارهای شکل گرفته شده در فضا به سبب وجود ویژگیهای فضایی موجود در آن، به تحلیل کمّی شاخصها با استفاده از طراحی پرسشنامه و نقشههای رفتاری بر اساس حجم نمونه و تبدیل یافتههای کیفی به مولفههای کمّی از طریق نرمافزارSSPS پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد از سویی نیازهای انسانی نتیجهی تاثیر رفتار بر فضا و محیط است و قابلیت محیط، زمینهساز انجام رفتارهاست و از سویی دیگر، ارتقای کیفیت محیطی و تاثیر مولفههای آن بر قلمروها و الگوهای رفتاری در فضاهای فزیکی شهری صرفا مفهومی کمّی و تکنیکی نبوده، بلکه با مفاهیم کیفی نیز در ارتباط است.
خلاصه ماشینی:
نتايج اين پژوهش نشان مي دهد از سويي نيازهاي انساني نتيجه ي تأثير رفتار بر فضا و محيط است و قابليت محيط ، زمينه ساز انجام رفتارهاست و از سويي ديگر، ارتقاي کيفيت محيطي و تأثير مؤلفه هاي آن بر قلمروها و الگوهاي رفتاري در فضاهاي فزيکي شهري صرفا مفهومي کمي و تکنيکي نبوده ، بلکه با مفاهيم کيفي نيز در ارتباط است .
در تـدوين سوالات پرسشنامه تلاش شدکه سوالات در راستاي شاخص هاي به دست آمده در چارچوب مفهومي پژوهش به عنوان ارزيابي تأثير مؤلفه ها و شاخص هاي کيفيت محيطي بر الگوهاي رفتاري در فضاهاي فيزيکي شهري طراحي شود و از اين طريق شاخص ها و زيرشاخص هـاي مـدنظر پژوهش در قالب سوالات ملموس و بدون ابهام ، از استفاده کنندگان از فضاي خيابان پرسيده شود و سپس مورد تحليل قـرار گيـرد.
ارزيابي تأثير مؤلفه هاي کيفيت محيطي بر الگوهاي رفتاري در فضاهاي فيزيکي شهري همچنين فعاليت هايي که به طور معمول در بخش هاي مشخصي از فضاي مورد مطالعه شکل مي گرفت ، مورد بررسي و تحليل قرار گرفت و با توجه به شاخص هاي بيان شده در چارچوب مفهومي پـژوهـش ، فعاليت هاي مشاهده شده ، در قالب فعاليت هاي مطلوب و نامطلوب دسته بنـدي گرديد و سپس براي تجزيه وتحليل اين اطلاعات و تدقيق معيارهاي مؤثر بر رفتار در فضا از آزمون هاي آماري پارامتريک استفاده به عمل آمد.