چکیده:
صنعتی شدن جوامع بشری در کنار مزایای فراوان خود، چالشها و معضلات بسیاری را به همراه داشته که آلودگی کلانشهرها نمونه بارز آن است. برای تقلیل این مشکل، سیاستگذاران کشورهای مختلف در سطح داخلی و بینالمللی، مدتهاست به شناسایی عوامل مرتبط با این بحث و اتخاذ سیاستها و تصمیمات متعدد مبادرت ورزیدهاند. در میان این عوامل، حقوق مالکیت فکری با توجه به نظام و آثار خاص خود، دارای اثری دوسویه بر آلودگی کلانشهرهاست یعنی از یکسو میتواند باعث کاهش و از سوی دیگر موجب افزایش آلودگی گردد. از اینروست که دبیرکل جدید وایپو در سال 2009، پرداختن به این موضوع را مورد تأکید قرار داده است. به رغم این اهمیت، تاکنون در ادبیات حقوقی ما به این بحث پرداخته نشده است، لذا این مقاله برای رفع نسبی این خلأ تحقیقاتی و پاسخ به این پرسش که حقوق مالکیت فکری چگونه میتواند باعث کاهش یا افزایش آلودگی کلانشهرها شود، در دو بخش اصلی تقسیم ارائه میشود: در بخش نخست، دلایل پیوند مقوله مالکیت فکری با آلودگی کلانشهرها و در بخش دوم، مصادیق تأثیر مالکیت فکری بر آلودگی مزبور، مورد بررسی تحلیلی و تطبیقی قرار میگیرد. در پایان مقاله نیز توصیههای سیاستی کاربردی به قانونگذار، سیاستگذاران و دستگاهای اجرایی کشور در زمینه مالکیت فکری پیشنهاد میگردد.
خلاصه ماشینی:
بیگمان یکی از نمونه های اعتلای رفاه و توسعه اقتصادی و اجتماعی و نیز گـسترش منافع عمومی کشورهای عضو در این است که حقـوق مالکیـت فکـری در راسـتای تـأمین محیط زیست سالم کشورها حمایت و اجرا شود نه آنکه خود به عاملی برای تشدید آلـودگی کلان شهرهای کشورهای در حال توسعه بدل گردد؛ آنچه امروزه به وضوح دیـده مـی شـود از این رو، بسیاری معتقدند که هرچند در کشورهای در حال توسعه ، از لحاظ نظری دارنـده حـق اختراع با حمایت بیشتر و قوی تر از حقوق خود میتواند نفـع ببـرد امـا از لحـاظ عملـی ، در مرحله پژوهش و توسعه ، توانایی و امکانـات کـشورهای در حـال توسـعه بـسیار ضـعیف و محدود است و اگر هم بخش پژوهش و توسعه فعال باشد بیشتر بر کپی برداری و یـا توسـعه فناوری های وارداتی متمرکز میباشد٣٨ و از طرفی واردات فناوری هایی که معمولا پیشرفته تـر از تولیدات داخلی کشورهای در حال توسعه است انگیزه هـای بخـش پـژوهش و توسـعه را تضعیف می کند و در عمل تأثیر حمایت قوی از حقوق مالکیت فکری بر اقتـصاد داخلـی ، بـه جای تقویت بخش پژوهش و توسعه به صورت تقویت بخش تقلید و توسعه خواهد بود.