چکیده:
معاونت در جرم، جرمی عمدی است که در حقوق کنونی ایران به شرط وحدت قصد معاون و مباشر محقق میگردد. برداشت معنای تبانی از وحدت قصد و همچنین قائل شدن به فقدان قصد در جرائم غیر عمدی موجب شده است که اغلب حقوقدانان معاونت در جرائم غیرعمدی را در نظام کنونی حقوق جنائی نا ممکن بدانند، اما دریافت مفهوم همسانی از وحدت و پذیرش وجود قصد فعل در جرائم غیرعمدی راه را بر طرح امکان فرض معاونت در جرائم غیرعمدی میگشاید. اما کاربرد واژه قصد برای اشاره به رکن روانی جرائم عمدی در گفتمان قانونگذار پذیرش این فرض را با چالش مواجه میسازد. این در حالی است که با توجه به اصول حقوق جنائی تحقق معاونت نیازمند وحدت قصد نیست.
خلاصه ماشینی:
الف ) معاونت در جرائم غیر عمدی از منظر اصول حقوق کیفری قصد جنائی توجه آگاهانه اراده به اجزاء رکن مادی جرم است ، لذا تحقق جرایم عمدی متوقف بـر علم به ماهیت عمل ارتکابی است ١.
آگاهی معاون از ماهیت رفتار مباشر علم معاون به ماهیت عمل مباشر و عمد در همکاری با وی برای تکـوین جـرم معاونـت ضـروری است ، زیرا این میزان از آگاهی لازمه عمدی بودن معاونت است .
نکته قابل توجه در علم معاون آن است که اگر عمل ارتکابی در حال انجام باشـد و معـاون در این موعد با فرد معاونت کند ماهیت عمل از طریق مشاهده نفس عمل قابل درک خواهد بـود، امـا اگر معاونت پیش از ارتکاب عمل اصلی باشد معاون باید از طریق آگاهی از قصد مرتکب یا توجـه به اوضاع و احوال ، ماهیت عملی را که قرار است واقع شود در یابد.
محمود نجیب حسنی ، شرح قانون العقوبات (القسم الخاص )، قاهره : دارالنهضه العربیه ، ١٩٩٢، ص .
٢٠ «بنابراین عدم آگاهی معاون نسبت به مداخلـه در فرآیند ارتکاب جرایم عمدی یا غیرعمدی توسط مباشر و صـرف ابـراز رفتـار تحریـک آمیـز، اگـر نسبت به جرم خاصی صورت نگیرد، برای تحقق جرم معاونت کافی نمیباشـد»٢١ «زیـرا معاونـت مستلزم همکاری ارادی در عمل مجرمانه دیگری است »٢٢.
بدین ترتیب برای تحقق معاونت در بند ١ ماده ٤٣ علاوه بر عمد حداقل علـم معـاون بـه ماهیت عمل ارتکابی مباشر لازم است .
با این حال علم مرتکب به آگاهی معاون از ماهیت عمل یا قصد او نیـز بـرای تحقق معاونت ضروری به نظر نمیرسد و منظور از وحدت قصد تنها یکی بـودن قـصد معـاون و مباشر است و نه چیزی بیش از آن .