چکیده:
به کارگیری «کودکان سرباز» در مخاصمات مسلحانه توسط دولتها و شبه نظامیان از جمله فجایعی است که علیرغم دستاوردهای عظیم بشری در قرن بیستویکم، همچنان گریبانگیر جامعه بینالمللی حاضر است. این در حالی است که وفق ماده 38 کنوانسیون حقوق کودک، «گروههای سیاسی نباید از افراد زیر پانزده سال در مخاصمات استفاده نمایند». در راستای توسعه مصادیق مفهوم «کودک سرباز»، ماده4 «پروتکل اختیاری شرکت کودکان در مخاصمات مسلحانه»، منضم به کنوانسیون مزبور از طرفین درگیریهای مسلحانه میخواهد که به افراد زیر هجده سال اجازه شرکت در مخاصمات مسلحانه داده نشود. در مقابل، سربازگیری اجباری در مورد کودکان نیز ممنوع اعلام شده است. بر اساس ماده 26 و بند 2 ماده 8 اساسنامه رُم «سربازگیری یا نامنویسی از افراد زیر پانزده سال برای شرکت در درگیریهای نظامی ممنوع و در زمره جرایم جنگی است.» اهمیت موضوع به کارگیری کودکان سرباز در مخاصمات مسلحانه تا بدانجاست که دیوان کیفری بینالمللی، نخستین رأی خود را در 14 مارس 2012 بدین موضوع اختصاص داده است. دیوان در رأی مذکور، آقای توماس لوبانگا (فرمانده شبه نظامیان کنگو) را به اتهام سربازگیری کودکان زیر پانزده سال در بازه زمانی سپتامبر 2002 تا ژوئن 2003 محکوم و طبق بند 2 ماده 74 تعیین مجازات را به جلسه دادرسی مجزا موکول نمود. شایان ذکر است که دادگاه ویژه سیرالئون نیز تنها به فاصله یک ماه از رأی دیوان کیفری بینالمللی، در تاریخ 16 آوریل 2012 رأیی را در خصوص این موضوع صادر نموده است. به علاوه اساسنامه دادگاه ویژه سیرالئون نیز موضوع کودکان سرباز را مورد جرمانگاری قرار داده بود. از اینرو، در این نوشتاربرآنیم تا ضمن بررسی وضعیت حقوقی حمایت از کودکان سرباز در حقوق بشردوستانه بینالمللی، به تشریح رویه دیوان کیفری بینالمللی در خصوص مسأله کودکان و مسؤلیت کیفری پرداخته و نقش رویهساز دیوان را در مقابله با بحران «کودک سرباز» مورد مداقه قرار دهیم.
خلاصه ماشینی:
دیوان در رأی مذکور، آقای تومـاس لوبانگـا (فرمانـده شـبه نظامیـان کنگو) را به اتهام جنایت جنگی سربازگیری و ثبت نام کودکان زیر پانزده سال برای شـرکت فعالانـه در مخاصمات مسلحانه طبق بند ٧ قسمت ه پاراگراف ٢ ماده ٨ اساسـنامه رم ٤ از اول سـپتامبر ٢٠٠٢ تا ١٣ اوت ٢٠٠٣ و همچنین بند ٣ قسمت الف مـاده ٢٥ اساسـنامه رم از اوایـل سـپتامبر٢٠٠٢ تـا ٢ ژوئن ٢٠٠٣ صادر کرد.
» شایان ذکر است که دادگاه ویژه سیرالئون نیز تنها به فاصله یک ماه از این رأی ، در تـاریخ ١٦ آوریـل ٢٠١٢ رأیی را در این موضوع صادر نموده و اساسنامه دادگاه ویـژه سـیرالئون نیـز مـشابه اساسـنامه دیوان کیفری بین المللی، موضوع کودکان سرباز را مورد جرم انگاری قرار داده است .
٦٢ دیوان در ادامه با بررسـی رویـه قـضایی دادگـاه ویـژه سیرالئون اعلام میکند که اگرچه تصمیمات سایر محاکم و دادگاه های بین المللی، به منزله بخـشی از مقررات قابل اعمـال وفـق مـاده ٢١ اساسـنامه نبـوده اسـت ، امـا واژه پـردازی مقـررات مربـوط بـه جرمانگاری سربازگیری و نام نویسی از کودکان زیر پانزده سال در مخاصمات مـسلحانه و اسـتفاده از آنان در درگیریهای مستقیم در اساسنامه دادگاه ویژه سیرالئون ، برای تفسیر مـاده ٨ اساسـنامه دیـوان 63 کیفری بین المللی قابل استفاده است .
نک : پاراگراف ٦١٦ رأی دیوان کیفری بین المللی در قضیه آقای لوبانگا 90 سیرالئون نیز رضایت کودکان زیر پانزده سال را در پیوستن به گروه های مسلح را معتبر نمـی دانـد.
org/graca/ Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the involvement of children in armed conflict, available at http://www2.