چکیده:
امروزه برخی از مسلمانان بهسبب عدم فهم دقیق و عمیق از معارف اسلامی پیرامون مدارا، دچار افراطگرایی شدهاند، و تساهل و تسامح را جایگزین همزیستی مسالمتآمیز نمودهاند. بنابراین،، لازم است جهت تنویر چهرة ناب اسلام و اتخاذ شیوه رفتاری صحیح در منابع اسلامی، به تبیین شرایط و قلمرو مدارا پرداخته شود. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی شرایط و قلمرو مدارا از منظر قرآن کریم و سنت را تبیین کرده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که شرایط تحقق مدارا، به حفظ اصول و ارزشهای دینی، عدم ظالمپروری، عدم تقابل با اجرای حدود الهی، رعایت حقوق دیگران و نیز حفظ عزت انسانی بسته است. رعایت قلمرو مدارا در اسلام وسیع و گسترده است، که از مدارای خداوند با انسانها آغاز شده، و تا مدارای سیاسی، یعنی مدارا با مشرکان، منافقان و منتقدان، و مدارای اجتماعی، یعنی مدارا با اهل کتاب، قومیتها و ملیتها، مذاهب اسلامی، و نیز مدارا با والدین، همسر و فرزندان، و مدارای اخلاقی، که مدارا در سبک پوشش، رفتار و برخورد با مجرمان است، گسترش یافته است.امروزه برخی از مسلمانان بهسبب عدم فهم دقیق و عمیق از معارف اسلامی پیرامون مدارا، دچار افراطگرایی شدهاند، و تساهل و تسامح را جایگزین همزیستی مسالمتآمیز نمودهاند. بنابراین،، لازم است جهت تنویر چهرة ناب اسلام و اتخاذ شیوه رفتاری صحیح در منابع اسلامی، به تبیین شرایط و قلمرو مدارا پرداخته شود. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی شرایط و قلمرو مدارا از منظر قرآن کریم و سنت را تبیین کرده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که شرایط تحقق مدارا، به حفظ اصول و ارزشهای دینی، عدم ظالمپروری، عدم تقابل با اجرای حدود الهی، رعایت حقوق دیگران و نیز حفظ عزت انسانی بسته است. رعایت قلمرو مدارا در اسلام وسیع و گسترده است، که از مدارای خداوند با انسانها آغاز شده، و تا مدارای سیاسی، یعنی مدارا با مشرکان، منافقان و منتقدان، و مدارای اجتماعی، یعنی مدارا با اهل کتاب، قومیتها و ملیتها، مذاهب اسلامی، و نیز مدارا با والدین، همسر و فرزندان، و مدارای اخلاقی، که مدارا در سبک پوشش، رفتار و برخورد با مجرمان است، گسترش یافته است.
خلاصه ماشینی:
بنابراین، لازم است برای تبیین شرایط مدارا، و قلمرو آن، در جهت همزیستی مسالمتآمیز در قرآن و روایات، بررسی و تحقیق شود؛ تا جایگاه مدارا در اسلام و رابطة آن با شدت، بهروشنی مشخص شود.
با وجود اینکه منافقان علیه اسلام و پیامبراکرم و نابودی آنها، همواره درصدد توطئه و تخریب بودند، اما خداوند متعال راه مدارا و رحمت و مهربانی را به روی آنان میگشاید و آنها را دعوت به توبه و بازگشت به سوی کارهای نیک و پسندیده مینماید؛ زیرا هدایت و سعادت این دسته از انسانها نیز هدف خلقت الهی میباشد، و در جریان خلیفةالله شدن بشر، فرقی بین انسانها نیست، مگر به خواست و اختیار خودشان.
مدارای دینی مدارا با پیروان سایر ادیان و نیز اهل کتاب: خدای تعالی در قالب آیات قرآنی توصیهها و دستورهایی پیرامون مدارا و روابط عادلانه و همزیستی مسالمتآمیز با اهل کتاب ـ بجز کسانی از آنها که به انکار حق مبادرت ورزیده و به جنگ و خصومت با مسلمانان اقدام مینمایند ـ صادر کرده است؛ از جمله آیة شریفة 46 «عنکبوت»: «و لا تجادلوا أهل الکتاب إلا بالتی هی أحسن إلا الذین ظلموا منهم»، در این آیة شریفه پیامبر اکرم ـ و در حقیقت سایر مسلمانان ـ مورد خطاب خداوند متعال قرار گرفتهاند و به آنها فرمان میدهد: که مجادلة با اهل کتاب بایستی احسن و نیکو باشد؛ یعنی«باید در برخورد با آنان بهترین شیوه را بهکار برد، همانند: نرمیدر مقابل خشونت و خویشتنداری در برابر غضب (زمخشری، 1407ق ، ج3 ، ص457).