چکیده:
ازجمله عواملی که در آفرینش زیباییهای قرآن کریم و کشف ظرافتها و لایههای پنهان آن نقش برجستهای دارد، مسئله انسجام و پیوستگی آن است. هالیدی و حسن نخستین بار نظریه انسجام و پیوستگی متن را مطرح کردند. از دید آنان انسجام، یکی از ویژگیهای روساختی متن است که با عناصر دستوری، واژگانی و پیوندی ایجاد میشود؛ اما پیوستگی، ویژگیای ژرفساختی است و باتوجه به موقعیتهای بیرون از متن همانند شرایط اجتماعی، فرهنگی و دانش پیشزمینه درک میشود. در این پژوهش کوشش شده است تا با روش توصیفیتحلیلی کارکرد هنری و زیباشناختی انسجام و پیوستگی در برخی آیات سورههای جزء سیام قرآن با تکیه بر نظریه هالیدی و حسن بررسی شود؛ آیاتی که بیشتر به مسئله قیامت و معاد پرداختهاند. نتایج پژوهش نشان میدهند عنصر انسجام و مولّفههای آن بهدلیل حضور در برونه متن، نقش برجستهتری در آشکارکردن زیباییها و اسرار آیات منتخب داشته است. همچنین از بین عناصر انسجامی بررسیشده در آیات، ارجاع پسینی و حذف و تکرار لفظی با بزرگ جلوهدادن و درکنشدن واقعه قیامت، تکرار ساختار ترکیبی با حرکتبخشی به تصاویر قیامت و ایجاد فضای ترس و وحشت، تضاد و تقابل و تناسب با ترسیم فضاهای هماهنگ با بهشت و دوزخ نقش عمدهای در تبیین مفاهیم مرتبط با قیامت داشته است.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش کوشش شده است تا با روش توصیفیتحلیلی کارکرد هنری و زیباشناختی انسجام و پیوستگی در برخی آیات سورههای جزء سیام قرآن با تکیه بر نظریۀ هالیدی و حسن بررسی شود؛ آیاتی که بیشتر به مسئلۀ قیامت و معاد پرداختهاند.
در این پژوهش با روش توصیفیتحلیلی، زیباییشناسی قرآن کریم در آیاتی از هشت سورۀ نبأ، نازعات، تکویر، انفطار، مطفّفین، غاشیة، زلزلة و قارعة - که از جزء سیام قرآن انتخاب شده است و بیشتر دربارۀ مفاهیم قیامت و معادند - برمبنای دو عنصر انسجام و پیوستگی بررسی میشود، درضمن به دو سؤال زیر نیز پاسخ داده میشود: نقش دو عنصر انسجام و پیوستگی در آفرینش زیباییهای موجود در آیات سورههای منتخب چگونه بوده است؟ باتوجه به موضوع اصلی سورههای منتخب، کارکرد هنری کدام عنصر انسجامی مفاهیم مرتبط با قیامت و معاد را با زیبایی و تأثیر بیشتر به خواننده منتقل میکند و چرا؟ شایان ذکر است در مقالۀ حاضر با این پیشفرض که سورههای مدّ نظر از انسجام و پیوستگی برخوردارند، زیباشناختی دو مقولۀ انسجام و پیوستگی در آنها بررسی میشود.
ارجاع در آیۀ نخست از نوع ارجاع به مابعد بوده و پیوند و انسجام دو آیه را سبب شده است؛ زیرا خواننده به محض دیدن استفهام موجود (از چه چیزی پرسش میکنند) در ابتدای آیه درمییابد که صحبت از امری پراهمیت و بزرگ است و همین امر نیز او را به دنبالکردن آیات بعدی ترغیب میکند و بدین ترتیب بین دو آیه انسجام برقرار میشود.