چکیده:
یکی از مهمترین محورهای ارزیابی حدیث, یافتن شواهد قرآنی حدیث است. در این فرایند. هرچه
شواهد قرآنی واضح تر باشد، بر ارزش و غنای حدیث افزوده خواهد شد. حدیث رفع - که در آن برخی
موضوعات از امت برداشته شده - از جمله احادیثی میباشد که در برخی احادیث، برای
صحت بخشهایی از آن به آیات قرآن استدلال شده است. با توجه به نقش کلیدی این حدیث در
بخشهای مختلف فقه و اصول, چنانچه برای تمام قسمتهای آن شواهد قرآنی ارائه شود اهمیتی
مضاعف پیدا کرده و در بخشهای مختلف فقه و اصول میتواند گرهگشا باشد. این مقاله به جستوجو
و بررسی شواهد قرآنی برای تمام قسمتهای حدیث رفع پرداخته است. نتایج حاصل نشان میدهد
حدیث رفع در برخی از موارد شاهد قرآنی ندارد.
خلاصه ماشینی:
1. شواهد قرآنی حدیث رفع مهمترين آياتي که در استدلالهای روايي حديث رفع به آن تمسک شده، آيۀ 286 سورۀ بقره و آيۀ 106 سورۀ نحل است: «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها لَها ما كَسَبَتْ وَ عَلَيْها مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسينا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ» (خداوند هيچ كس را جز بهاندازۀ توانايياش تكليف نمىكند.
متن حدیث مطابق کتاب کافی به این صورت است: «الْحُسَيْنُ بن مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّىبنمُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي دَاوُدَ الْمُسْتَرِقِّ قَالَ حَدَّثَنِي عَمْرُو بن مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رُفِعَ عَنْ أُمَّتِي أَرْبَعُ خِصَالٍ خَطَأُهَا وَ نِسْيَانُهَا وَ مَا أُكْرِهُوا عَلَيْهِ وَ مَا لَمْ يُطِيقُوا وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِينا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ قَوْلُهُ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ»(رسول خدا( فرمود چهار ویژگی از امت من برداشته شده است: خطای آن، نسیان آن، آنچه به آن اکراه میشوند، و آنچه توان انجام آن را ندارند، و این گفتار خداوند عزیز و بلندمرتبه است [که میفرماید]: ...
بنابراین، این مورد از حدیث رفع، علاوه بر حدیث رفع نهگانه، در حدیث ششگانۀ کتابهای نوادر(اشعرى قمى، 1408ق، ص75)۱۰ و اختصاص(مفید، 1413ق، ص31)۱۱ بهصورت «ما لایعلمون»؛ در حدیث هشتگانۀ فقه الرضا بهصورت «مَا لَا يَعْلَمُ»(نوری، 1408ق، ج12، ص25)، و حدیث چهارگانۀ دعائم الاسلام بهصورت «وَ مَا جَهِلُوا حَتَّى يَعْلَمُوا»(همانجا) نیز بیان شده است.