چکیده:
هدف پژوهش حاضر، بررسی حکم فقهی صله رحم و تحلیل کارکردهای روانشناختی آن است که به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شد. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، آیات و روایات صله رحم و دیدگاه علمای شیعه بررسی مورد کنکاش قرار گرفت. برای روشن نمودن دیدگاه اسلام درباه صله رحم، درک اهمیت و پایبندی عملی به آن، کارکردهای روانشناختی صله رحم تبیین شد. برای دستیابی به هدف مورد مطالعه صله رحم در دو بخش مورد مطالعه قرار گرفت: در بخش اول مواردی همچون حرمت قطع رحم، وجوب پایینترین مرتبه صله رحم در حق تمام ارحام (حتی کافر غیرحربی، فاسق و مخالف ناصبی) استحباب صله مالی و سایر مراتب غیر دال بر دوستی در مورد آنان استنباط شد؛ در بخش دوم، کارکردهای روانشناختی صله رحم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشاندهنده کارکرهای مهم روانشناختی همچون آرامش روانی، احساس ایمنی، ارضای نیازهای عاطفی، ارضای نیاز به محبت، تعلق به گروه، ابراز خود و احساس ارزشمندی، شکوفایی استعدادها از طریق همانندسازی و الگوگیری، آموزش و رعایت هـنجارهای خانوادگی و اجتماعی، تسهیل فرایند اجتماعی شدن و درمان اضطراب اجتماعی، طی پایبندی به فریضه الهی صله رحم است.
خلاصه ماشینی:
برخی از آثار و کارکردهای صله رحم در تأمین نیازهای روانشناختی در حیطههای فردی، خانوادگی و اجتماعی عبارتند از: آرامش روانی، احساس ایمنی، ارضای نیازهای عاطفی، ارضای نیاز به محبت، تعلق به گروه، ابراز خود و احساس ارزشمندی، شکوفایی استعدادها از طریق همانندسازی و الگوگیری، آموزش و رعایت هـنجارهای خانوادگی و اجتماعی، تسهیل فرایند اجتماعی شدن و کاهش اضطراب اجتماعی یا همان کمرویی.
(احمدی، و بشیری، 1379) رسول گرامی اسلام(ص) درباره معنای آیه «واتقوالله الذی تسائلون به والارحام» (نساء: 1)، میفرماید: «خدای متعال امر میکند به این که صله رحم کنید؛ زیرا صله رحم هم زندگی دنیای شما را طولانیتر میکند و هم در آخرت برایتان بهتر است» (سیوطی، 1404، 2/117) علامه طباطبایی در باره این حدیث بیان میکند: ممکن است مراد از جمله «زندگی دنیای شما را طولانیتر میکند» این باشد که صله رحم و حفظ پیوندهای خانوادگی، زندگی را از نظر آثار طولانی میکند؛ چون باعث وحدت جاری بین اقارب میشود و وقتی روابط خویشاوندی محکمتر شد انسان برای از بین Socializayion بردن عوامل ناسازگار زندگی بهتر مقاومت میکند و بهتر از بلاها و مصائب و دشمنان جلوگیری به عمل میآورد.
در راستای نتایج این پژوهش، پیشنهاد میشود که علاوه بر پایبندی تمام افراد جامعه به صله رحم، آموزش احکام فقهی و کارکردهای روانشناختی آن به عنوان یکی از راهکارهای تکامل و تعالی فردی، خانوادگی و اجتماعی و درمان نابهنجاریهای رفتاری و روانی، در دستور کار متصدیان تعلیم و تربیت، مشاوران، روانشناسان، خانوادهدرمانگران و دیگران قرار گیرد.