چکیده:
پدیده سقط جنین یکی از مباحث چالش برانگیز در اخلاق پزشکی است. این پدیده با موافقتها و مخالفتهای زیادی مواجه است که هر یک برای اثبات سخن خود به دلایلی استناد کردهاند. یکی از دلایل موافقان سقط جنین، شخصیت نداشتن جنین در نظر آنهاست. بدینمعناکه چون جنین ویژگیهای شخص را ندارد، شخص نیست و تنها شخص بالقوه بهشمار میرود. لذا کشتن جنین بهلحاظ اخلاقی نادرست نیست.
اما «استیفن شوارز» از جمله کسانی است که در مقابل موافقان سقط جنین، به قابلیتهای جنین توجه کرده و با تمایز قائل شدن میان شخص بودن و کارکردهای شخص داشتن، جنین را شخص میداند. از نظر او جنین از لحظه لقاح، شخص بوده و دارای شأن و منزلت اخلاقی است؛ گرچه کارکردهای شخص را ندارد.
یکی از استدلالهای ایشان در اثبات شخص بودن جنین، استدلال استمرار وجودی است. در این مقاله به بررسی این استدلال پرداخته و به دلیل شباهتهای این استدلال با دو استدلال ذات نوعی و استدلال شیب لغزنده ـ که برخی آنها را یکی پنداشتهاند ـ به تبیین تمایز استدلال استمرار وجودی با آن دو استدلال پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
برای مثال، «جودیث جارویث تامسون» که دیدگاهی معتدل دارد، تمایز میان شخص و انسان را در مسئله سقط جنین مهم نمیداند و معتقد است حتی اگر جنین را از لحظه لقاح شخص به شمار آوریم، در موارد بارداریهای ناخواسته، گر چه جنین مانند هر شخص دیگری حق حیات دارد، اما مادر نیز در مورد اتفاقی که در بدنش میافتد حق تصمیمگیری دارد.
این مقاله تلاشی است برای تحلیل و بررسی استدلال استمرار وجودی در پرتو تمایز میان شخص بودن و کارکردهای شخص داشتن و نیز نقد آن بر اساس تفکر اسلامی که با توجه به دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا و تأکید آنها بر اهمیت نفس در وجود انسان، دو تبیین غیر مادی از استمرار وجودی مطرح شده است؛ برخلاف شوارز که تنها بر بعد مادی استمرار وجودی تکیه دارد.
5. تمایز میان شخص بودن و کارکردهای شخص داشتن با توجه به مباحثی که تاکنون مطرح شد، شوارز بر خلاف آزادیخواهان معتقد است که جنین از لحظه لقاح، علاوه بر اینکه انسان است شخص نیز هست و خاستگاه این اندیشه به «رابرت جویس» باز میگردد.
در این مؤلفه چهار مطلب قابل بررسی وجود دارد که عبارتاند از: شخص بودن از لحظه لقاح آغاز میشود، حد فاصلی میان شخص و غیر شخص وجود ندارد، جنین شخص بالفعل است نه بالقوه و دیگر اینکه تکون شخص تدریجی نیست.
در نتیجه اینهمانی و استمرار وجودی انسان را باید از همان لحظه تکون نفس در نظر گرفت و سقط کردن جنین از این مرحله به بعد، بهلحاظ اخلاقی نادرست است.