چکیده:
سلسله سلجوقی را می توان مهمترین دولتی دانست که توسط ترکان تاسیس گردید. در طول زمامداری سلاطین اولیه این سلسله، تحول بزرگی در فرهنگ و تمدن اسلام به ویژه در ایران، به وجود آمد.
موسس واقعی این سلسله طغرل بن میکائیل بن سلجوق (455- 429 هـ . ق) بود. وی در سال 429 هجری در نیشابور به تخت سلطنت نشست و از آن پس، دولت سلجوقی دارای شوکتی زیاد و مملکتی پهناور شد. طغرل با شکست دادن و کشتن بساسیری، در دربار خلافت نیز پیشرفتی شایان کرد و بر تمام خلافت استیلا یافت. از آن پس، بالای منابر به عنوان این پادشاهان خطبه خوانده شد و نام آنان، روی درهم و دینار نقش گردید. شاهان سلجوقی نیز همانند دیگر سلاطین دارای وزرایی بودند که در واقع، مقام وزارت، شمشیر و قلم را در دست داشتند.این مقاله بر آن است که ضمن معرفی وزرای سلاطین سلاجقه بزرگ، اقدامات و سرانجام هر یک را نیز با استفاده از منابع تاریخی، توضیح دهد.
خلاصه ماشینی:
به استناد منابع تاریخی، عمیدالملک بعد از فرو نشاندن شورش قتلمش ، سعی در زدودن کدورت بین خود و سلطان آلب ارسلان کرد و به حمایت از وی شتافت ، اما در مقابل او خواجه نظام الملک ، که سعی و اهتمام در برکناریش داشت ، برای حبس و بند او وسایل و حیل برانگیخت و موفق شد در سال ٤٥٦ هـ.
سخنان عمیدالملک ، سی سال بعد به واقعیت پیوست ، که خواجه نظام الملک و پسران او که در منصب وزارت بودند، مورد کینه و عداوت سلطان قرار گرفنت د و هر یک به نحوی کشته شدند.
آلب ارسلان ، پس از قلع و قمع مدعیان سلطنت ، تصمیم گرفت تمام خانوادة قتلمش را به قتل ب رساند، اما نظام الملک او را از این کار منع کرد و گفت : «کشتن اقربا روا نباشد و نامبارک بود و دولت زود زوال پذیرد.
در خصوص ت صرف ارمنستان و دیگر وقایع پس از آن ، در تاریخ گزیده و آثار الوزراء آمده است که «آلب ارسلان برای تصرف ارمن رفت و با پادشاه آنجا صلح کرد و دختر او را به زنی گرفت ، اما بعد از مدتی او را طلاق داد و گفت تا نظام الملک او را به نکاح خود درآورد، و خواجه نیز چنین کرد (مستوفی، ١٣٦٤: ٤٣٢ ؛ عقیلی، ١٣٦٤: ٢١٧).
به احتمال قوی، این مورخ مدتی را نیز که خواجه در خدمت آلب ارسلان ، قبل از وزارت ، بوده ، به حساب آورده است (نیشابوری، ١٣٣٢: ٣٥).