چکیده:
تمیشه از شهرهای باستانی و مهم خطه طبرستان و در مرز طبرستان و گرگان بوده که از آن به عنوان اقامتگاه فریدون پادشاه اسطوره ای آریاییان یاد شده ، شهری که انوشیروان ساسانی (579 – 531م) مدتی در آنجا اقامت کرد و دستور ایجاد باروی مهم آن را به منظور ممانعت از تاخت و تاز ترکان و قبایل شرقی داد . این شهر در بعد از اسلام در لشکر کشی های سرداران خلفا بارها مقاومت کرد و تخریب شد و مردم آن قتل عام گردیدند . در عصیان مازیار و در کشاکش نبردهای خاندان های محلی نیز یک چند دستخوش حملات گردید تا آنکه با هجوم مغولان و تیموریان آسیب زیاد دید و از صفحه روزگار پاک گردید .
خلاصه ماشینی:
ابن اسفندیار در داستان اسـتمالت انوشـیروان بـر فرزنـدان سوخرا ـ همان کسی که کواذ ، پدر نوشیروان او را بـه غـدر کـشته بـود ـ مـی آورد : «گفت اکنون مراد خویش بخواهید ، اگر وزارت می باید به شما دهم و اگر اصـفهبدی آرزوست تسلیم کنم ، گفتند ما را هیچ مرتبه ای نمی باید تا از حساد بـه مـا آن نرسـد که به پدر رسید ، گفت لابد به طرفی از اطراف عالم حصنی و ولایتی که فرزندان شما را باشد اختیار باید کرد تا منال و معیشت را سببی بود ، زرمهر کـه مهتـر بـرادر بـود ، زابلستان برگزید ؛ و قارن که کهتر بود «وند امید کوه» و آمل و لفور و فـریم کـه کـوه قارن می خوانند ؛ و در خدمت نوشروان به طبرسـتان آمـد و مـدتی شهنـشاه بـه حـد تمیشه بنشست و عمارت فرمود و هر طرف به رئیسی داد و این جمله مواضع بدو باز سپرد...
تمیشه را نخستین بار در تاریخ ایران پس از اسلام ، ابن خردادبه یاد کرد کـه خـود یک چند از سوی خلیفه برای فتوح بدان دیار رفته بـود (ابـن خردادبـه ، ١٣٧٠ : ٩٧- ٩٦) .