چکیده:
آیینهای خاکسپاری و نحوه رفتار با کالبد درگذشتگان و نیز مراسم سوگواری و اهدای قربانیها، از مهمترین وجوه حیات دینی است. ترکان از دیرباز با اقوام ایرانی، به ویژه ایرانیان شرقی، شامل اقوام کوچنده سکایی و نیز مردم یکجانشین سغدی و خوارزمی، در ارتباط بودند. این نوشتار بر آناست که نفوذ و تاثیرات باورهای ایرانی را در امر تدفین نزد ترکان باستان باز کاود. در این تحقیق کوشش شده است از نتایج حفاری های باستانشناختی، گزارش مورخان و نویسندگان عصر باستان و نیز پژوهشهای دانشمندان ایرانشناس و ترکشناس معاصر بهره گرفته شود.
نگارنده برآناست که نحوه رفتار ترکان باستان با مردگان خویش، از آن جمله رها کردن اجساد در طبیعت، مراسم قربانی اسب و انسان، و دفن آنها همراه مردگان، با موقعیت اجتماعی ممتاز و نیز شکل و سازه مقبره و همینطور واژه «گور»، نشان از نفوذ عناصر ایرانی دارد.
خلاصه ماشینی:
در شاهنامه هم اشارات متعددی به زخمی کردن خود در سوگ عزیزان رفته است ، از آن جمله در سوگ ایرج ، فریدون بی تاب می شود و گوشت تن خود را می کند: خروشیدن پهلوانان بدرد کنان گوشت را بران راد مرد زمانی که خبر کشته شدن نوذر به دست افراسیاب بـه گـستهم و تـوس مـی رسـد ، ایـشان شروع به کندن مو و خراشیدن چهرة خود می کنند: به گستهم وطوس آمداین آگهی که تیره شد آن فر شاهنشهی بکندند موی وشخودندروی از ایران برآمد یکی های وهوی در مرگ سهراب ، رودابه ، همی خاک ره به رسر برفکند به دندان همی گوشت بازوبکند پیران نیز در سوگ سیاوش ، همه جامه رابر برش کرد چاک همی کندموی و همی ریخت خاک و یا فرنگیس و کنیزانش در سوگ سیاوش ، گیسوان خود را می برند: ز سر ماهرویان گسسته کمند خراشیده روی و بمانده نژند همه بندگان موی کردند باز فرنگیس مشگین کمند دراز برید و میان را به گیسو ببست به فندق گل ارغوان را بخست در میان دیگر قوم ایرانی یعنی هپتالیان ، نیز گزارش شده است که «ایشان [در عزا] بخشی از گوش خود را می برند» (١٦٦-١٦٥:Roux,ibid).
جای گاه اسب و قربانی کردن آن و نیز قربانی های انسانی در میان طوایف ایرانی و ترک به هنگام خاک سپاری یکی از آیین های مهم در مراسم تدفین در نزد سکاها و تیره های دیگـری از ایرانیـان باسـتان ، نثار قربانی حیوانی و نیز انسانی به شخص متوفی بود .