چکیده:
دبیرخانه شورای سیاستگذاری فقه معاصر وابسته به معاونت پژوهش مرکز مدیریت حوزههای علمیه، در راستای گفتمانسازی درباره مباحث مربوط به فقه معاصر، آرا و دیدگاههای اساتید معظم و صاحبنظران این عرصه را جویا شده و در قالب کتابی با عنوان «فقه معاصر؛ چالشها و راهکارها» در دست تدوین و انتشار دارد. مقاله حاضر که به این دبیرخانه ارائه شده، در چهار محور کلی سامان یافته است: 1. ضرورت فقه معاصر؛ 2. بیان وضعیت مطلوب فقه و بررسی وضعیت موجود؛ 3. بررسی چالشهای پیش روی فقه معاصر؛ 4. ارائه راهکارهای مناسب جهت نیل به وضعیت مطلوب. امید است که مطالب این نوشتار، مورد استفاده فقهپژوهان و علاقهمندان به مباحث مربوط به فقه معاصر قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
وقتی یک فناوری جدید چون تلفن به عرصه حیات بشر میآید و بخش وسیعی از اوقات زندگیمان را با تلفن همراه خویش بسر میبریم، چگونه میتوان گفت کتابهای علمای پیشین میتواند برای راهنمایی سبک زندگی امروزین ما کافی باشد؟ آیا نیازمند کتابی به نام ارتباطات در فقه نیستیم؟ وقتی روزانه به طور میانگین یک ساعتونیم از عمر یک شهروند در ترافیک و آمدوشد یا ماشین میگذرد، آیا ما نیازمند کتابی به نام ترافیک نیستیم؟ آیا کتابهای پیشینیان کافی است که در دنیای امروز سبک زندگی ما را تعیین کند؟ اگر فروشگاههای زنجیرهای، گسترهای از یک خدمت جدید را برای خرید شهروندان عرضه میکنند، ما میتوانیم «آداب التجاره» جدیدی در فقه تدوین کنیم که دستورعملی برای رفتار این سازمانها با مشتریانشان یا عکس آن باشد؟ امروز شیوه معاملات، تحول شگرفی یافته است و حوزههایی چون سیاستهای دولت و قوانین و مقررات مصوب در آن تأثیر و تأثر متقابل بر اقتصاد و بازار دارد.
این سؤال که اگر عدهای بر امام عادل یا ولی فقیه در نظام اسلامی خروج کنند، چه تعاملی باید با آنها انجام داد؟ پرسشی است که بهآسانی با مراجعه به متون فقه سنّتی یافت نمیشود؛ هرچند در ابوابی از فقه، مباحثی در این زمینه مطرح شده است؛ مانند ابواب باغی و خارجین بر امام عادل، که با باغین چگونه رفتار شود.
همچنین، در باب «صلوة الجنائز»، «کتاب الجهاد» و یا «کتاب الخمس» این بحث آمده است که آیا از اموال باغی به عنوان غنیمت میتوان چیزی گرفت؟ و اگر میتوان، آیا غنیمت از باغی خمس دارد؟ امروز باید با باغین بر جمهوری اسلامی چه کار کرد؟ اما این مباحث در ابواب مختلف فقه مطرح شده و احکام پراکندهای دارد.