چکیده:
بخش شرقی ایران و بویژه خراسان، یکی از مبهمترین نقاط ایران در حیطه باستان شناسی دوره پارین هسنگی است. از دوره قدیم پارین هسنگی مدارک و شواهد اندکی در دست است. نگارندگان در سال 1395 در خلال بازدید کوتاهی که از بستر رودخانه اترک در حاشیه جنوبی سد تبرک داشتند، مجموعه یی کوچک از دست افزارهای سنگی را که شامل ساطور- سنگ مادر، یک رویه، سنگ مادر- خراشنده، خراشنده جانبی و تراشه های ساده شکسته شناسایی نمودند. این پژوهش بر آن است تا در گام نخست با ریخت شناسی دست افزارهای مذکور به گاهنگاری نسبی آنها پرداخته و در نهایت با استفاده از مطالعات مقایسه یی با محوطه های همعصر در خراسان و آسیای میانه، شواهد احتمالی دوره قدیم پارینه سنگی را در منطقه دشت قوچان بررسی نماید.
خلاصه ماشینی:
ديگر پژوهشي که در اين زمينه صورت گرفت، بررسيهاي زمينشناسي در بستر خشکيدة کشف رود بود که منجر به شناسايي دستساختههاي سنگي شد که بزعم پژوهشگران با توجه به تکنيکهاي بکار رفته و حضور سنگ مادرها و ساطور- سنگ مادرها در مجموعه به دورة قديم پارينه سنگي قابل انتساب بودند و حتي در تاريخگذاري نسبي به هشتصد هزار سال قبل منتسب ميشدند Ariai & Thibault,1975:101)).
از ديگر دادههاي بدست آمده از اين دوره ميتوان به نمونة دستساختههاي سنگي اشاره نمود که بر روي بستر خشکيدة رودخانه درونگر در شهرستان درگز از توابع استان خراسان اشاره نمود که به تازگي شناسايي شده و به دورة قديم پارينه سنگي منتسب گشتهاند (2018 Sadraei et al,).
دادههاي مذکور در خلال بازديد کوتاهي که در سال 1395 توسط نگارندگان در حاشية جنوبي سد تبرک انجام گرفت، بر روي بستر خشکيدة اترک در شعاعي نزديک به پانصد متر مجموعهيي کوچک شامل ساطور- سنگ مادر، يک رويه ، سنگ مادر- خراشنده، قطعات سنگ مادر، خراشنده جانبي و تراشههاي شکستهيي شناسايي شدند که در برخي از موارد دچار آبسودگي گرديده و حاکي از جابجايي آنها از مکاني ديگر به اين بخش از دشت است.
در اين ميان دستافزارهاي بدست آمده از بستر رودخانة اترک که در سه کيلومتري شرق شهر امروزي اترک و در بخش پاييني سد تبرک قرار گرفته از اهميت بسزايي برخوردار است؛ چرا که نشان از وجود شواهدي هر چند محدود از حضور جوامع شکارورز- گردآورنده در حوضه اترک دارد؛ شواهدي که در حوضه رودخانه کشف رود در امتداد شرقي اين رودخانه و همچنين در حوزه رودخانه درونگر نيز بدست آمده است و لزوم بازنگري در فرايند اجراي پژوهشهاي پارينه سنگي را گوشزد مينمايد.