چکیده:
سلفیها مدعی هستند که باید بر اساس فهم سلف صالح، به تفسیر متون دینی از جمله کتاب و سنت پرداخته شود. یکی از مهمترین دلیل آنها بر این مدّعا، "حدیث خیر القرون" است. آنها با استناد به این حدیث معتقد بهحجیت فهم نسلهای صحابه، تابعین و تابع تابعین هستند. مستند آنها از حیث سندی، گرچه با مبانیشان قابل مناقشه نیست و تلقی بهقبول است، اما از حیث دلالت قابل مناقشه است؛ بهطوریکه بخاری و مسلم از ضبط حدیث با واژه "خیر القرون" اعراض کردهاند و طریق صیغه جمع واژه "قرن" را احمد در مسند خود بهطریق صحیح، "خیر الناس اقرانی" نقل کرده است. اقران جمع "قرن،" (بهکسر قاف) بهمعنای شبیه و مانند میشود و با این تفسیر، دیگر حدیث ناظر به شمارش نسلها نیست؛ علاوه بر اینکه حدیث، طریق معتبر دیگری دارد که مسلم در صحیح خود نقل کرده و خیریت را شامل چهارم، و بعد از تابع تابعین کرده است. بر فرض قبول خیریت بر این سه نسل، دلیلی بر تعمیم خیریت به تکتک افراد این سه نسل وجود ندارد؛ بلکه حاکی از خیریت بهشکل اجمال در این سه نسل میباشد که بر فرض قبول آن هم، خیریت در حدیث هیچگاه حاکی از حجیت نیست؛ وگرنه لوازمی را در پی خواهد داشت که خود سلفیها بدان ملتزم نخواهند شد.
خلاصه ماشینی:
مستند آنها از حیث سندی، گرچه با مبانیشان قابل مناقشه نیست و تلقی بهقبول است، اما از حیث دلالت قابل مناقشه است؛ بهطوریکه بخاری و مسلم از ضبط حدیث با واژه "خیر القرون" اعراض کردهاند و طریق صیغه جمع واژه "قرن" را احمد در مسند خود بهطریق صحیح، "خیر الناس أقرانی" نقل کرده است.
3 سلیمان الخراشی در اثبات دلالت این حدیث بر حجیت فهم سلف، با استناد به اینکه ملاک خیریت در اسلام با توجه به آیه کریمه: (إن أکرمکم عندالله أتقاکم(، 4 تقوای قلوب و عمل صالح است، نتیجه میگیرد که خداوند به قلوب صحابه نظر انداخته و قلوب آنان را بعد از قلب پیامبر6 بهترین قلوب یافته است؛ لذا به آنان فهمی عمیق داده و کسانی که لاحق آنان هستند امکان درک آن فهم را ندارند؛ پس هر آنچه را که صحابه حسن یافتند، نزد خداوند هم حسن است و هر آنچه که سیء دانستند نزد خداوند هم سیء میباشد.
1 حال با تفسیری که از واژه قرن (بهکسر قاف) در روایت «خیر الناس قرنی ثم الذین یلونهم ثم الذین یلونهم» صورت گرفت، دیگر استدلال سلفیها مبنی بر دلالت حدیث بر محدوده زمانی خاصی که مراد عصر صحابه، تابعین و تابع تابعین باشد به اثبات نمیرسد؛ بلکه روایت درصدد بیان فضیلت برخی صحابه در زمان حیات پیامبر6 است و این مقدار، اخص از مدعای سلفیها میباشد.