چکیده:
سرزمین سیستان، با تاریخی مملو از دلاوریها و پیشینة عمی، تاریخی، گنجینه ای غنی از روایت های
اطلاق میشود. آسوکه ها انواع مختلف اسطوره ای، » آسوکه « ، داستانی را داراست. در سیستان به افسانه
تاریخی، افسانهای، تمثیلی و طنز را شامل و در دو قالب نثر و نظم روایت می شوند. عش،، ازدواج،
جستجو برای یافتن محبوب و اثبات شجاعت و لیاقت به رغم ضعج های جسمانی، تکیه بر روحیه
دینداری، جوانمردی، مهمان نوازی، آیین پهلوانی، وفای به عهد، مرزداری، شجاعت و غیرت، گذشت و
اخلاق انسانی از برجسته ترین مضامین افسانههای سیستانی است. با این همه مضامینی هستند که به نظر
می رسد تنها در آسوکه های سیستان دیده می شوند؛ همچون مضمون انتقام که گاه در خشونت آمیزترین
اشکال در آسوکه ها بروز می یابد. در بررسی جنبه های نمایشی و تحلیل عناصر دراماتیک آسوکه ها، ابعاد
قوی نمایشی آسوکه ها آشکار و بر قدرت روایی آنها تثکید می شود. بررسی عناصر نمایشی در آسوکه
به عنوان نمونه ای از آسوکههای سیستان، بر این مدعا صحه میگذارد که آسوکه ها به مثابه ،» ترمه «
گنجینه ای فناناپذیر و برخوردار از مفاهیم انسانی دارای این قابلیت هستند که دستمایه تولیدات نمایشی
قرار گیرند و دایره اقتباس را وسیع تر سازند.
خلاصه ماشینی:
بـا وجود اين مضاميني است که به نظر تنها در آسوکه هاي سيستان ديده ميشوند؛ مضـمون انتقام گاه در خشونت آميزترين اشکال در آسوکه ها بـروز مـييابـد؛ چنانکـه در آسـوکه «تلخک »، انتقام به خشن ترين شکل ممکن به تصوير کشيده ميشود، درونمايه اي کـه در افسانه «پنج ارغن » نيز به عنوان مضمون اصلي هر پنج افسانه ، روايـت داسـتاني را پـيش ميبرد و خلق و خو، روح بياباني و جنگاورانه باستاني مردمـان سيسـتان و بلـوچ را بـه تصوير ميکشد که گويا هرگز تسليم شدن در برابر ظلم را برنميتابند.
تاکنون پژوهشي درباره خاستگاه ايـن موجـود افسانه اي به انجام نرسيده است ؛ اما از آنجا که بزلنگي و چهره اي که از او در آسـوکه هـا به نمايش گذاشته ميشود در تناقض کامل با جايگاه و چهرة اسطوره اي «بـز» در تـاريخ ٧٦ و فرهنگ ايران چه پيش از اسلام و چه پس از آن است ، شايد بتوان در جسـتجو بـراي يافتن ريشه هاي ظهور و بروز اين چهرة نيمه اساطيري شرور در آسوکه هاي سيستاني بـه تأثير فرهنگ هلنيستي بر فرهنگ مردم از دوران سلوکيان اشاره داشت ، امري کـه اثبـات آن به تحقيق و بررسيهاي بيشتر نياز دارد.
بافتار بومي آسوکۀ «ترمه » که به زبـان شعر روايت ميشود، به دليل آميختگي آن با آداب و رسوم و سنت هـاي رايـج در ميـان قبائل و طايفه هاي خطه سيستان و نگاه انتقادي که به برخي سـنت هـاي اجتمـاعي دارد، اين آسوکه را بين همتايان خود متمايز ساخته است .