چکیده:
احزاب سیاسی در نظامهای مردمسالار با سازماندهی قدرت سیاسی، بسیج نیروهای مردمی و تنظیم روابط قوای حاکم از نهادهای میانی حکومتهای دموکراتیک محسوب میشوند. کارکرد احزاب به مرحله رقابتهای انتخاباتی منحصر نمیشود؛ بلکه در تنظیم روابط قوای حاکم، نقش مهمی را عهدهدار هستند؛ نفوذ احزاب در تعاملات قوه مقننه و مجریه در تفکیک قوای کلاسیک دولتهای معاصر تغییرات محسوسی ایجاد کرده است. در محافل سیاسی، گاهی از تغییر نظام سیاسی ایران به نظام پارلمانی یا دو مجلسی شدن قوه مقننه صحبت به میان میآید و از دیگر سو روابط متقابل قوه مقننه و مجریه در ایران با بنبستهایی مواجه است که یکی از ملزومات حل چنین چالشهایی وجود احزاب نهادینه در نظام سیاسی ایران است؛ از اینرو این مقاله تحت چند عنوان با بررسی کارکرد منحصربهفرد احزاب سیاسی در تنظیم روابط قوای حاکم در کشورهای انگلستان، آمریکا و ایران بهعنوان نمایندگان نظامهای پارلمانی، ریاستی و مختلط در پی شناسایی معایب و مزایای نظامهای حزبی در کشورهای انگلستان و آمریکا بهعنوان الگوهای موفق حزبی و تبیین چالشهای نفوذ احزاب در تعاملات قوای کشور ایران است تا با رفع موانع موجود، شاهد نیل به کارکرد نوین و ایفای نقش مؤثر احزاب در تنظیم تعاملات قوا در ایران باشیم.
خلاصه ماشینی:
*نقش احزاب سیاسی در تصویب بودجه و صدور اجازه مالی در نظام های پارلمانی لایحه بودجه تقدیمی از جانب دولت ، معمولا به دلیل برخورداری دولت از حمایت حداکثری حزب خود در پارلمان بدون مناقشه خاصی به تصویب می رسد؛ بنابراین برخلاف نظام های ریاستی ، لزوم تصویب بودجه توسط مجلس قانون گذاری حربه چندان مؤثری برای نظارت و دخالت پارلمان در امور قوه اجرایی به دست نمی دهد.
رئیس جمهور در هر اجلاسی و در فرصت های مختلف با ارسال پیام به قوه مقننه در مورد کمبودها و مشکلات کشور و برنامه های خود که نشأتگرفته از سیاست های حزب متبوعش است و راهحل های قانونی آنها صحبت می کند و به طور هم زمان اعضای حزب خود را در مجلس وادار می کند که یک سلسله طرحهایی را که حاوی جزئیات برنامه های اوست و به وسیله دستگاههای اداری تهیه شده است به مجلس تقدیم کنند و از سوی دیگر هم زمان از طریق مصاحبه های مطبوعاتی و سخنرانی های خود از طرح خویش دفاع کرده و افکار عمومی و حتی احزاب مخالف را می تواند با خود همراه سازد (زارعی ، .
* نقش احزاب سیاسی در اعمال نفوذ غیرمستقیم سیاسی قوه مجریه در نظام های ریاستی ، رئیس جمهور برای جلب نظر و برخورداری از حمایت احزاب مجلس قانون گذاری ، پست های مهم حکومتی و اجرایی را به وابستگان نمایندگان واگذار می کند.