چکیده:
متنها همواره با دلایل و انگیزههای خاص و به شیوههای گوناگون با متنهای دیگر پیوند مییابند. متنهای تاریخ عمومی که در طول تاریخ نوشته شده، نیز چنین هستند. شاهنامه پیشمتنی است که حضور گسترده آن در تاریخنوشتههای عمومی حاکی از وجود رابطه بینامتنی بین این دو متن در دو شاخه متفاوت، امّا وابسته است. از این رو مسئله پژوهش این است که پیوند بینامتنی میان شاهنامه و تاریخنوشتههای عمومی از سده پنجم تا میانه سده هشتم هجری چگونه بوده است؟ بدین منظور از نظریّه ترامتنیّت ژرار ژنت که یک نظریّه کامل در یافتن تمام جنبههای یک رابطه بینامتنی است، بهره بردهایم. هدف اصلی در این پژوهش کشف و شناخت انواع روابط ترامتنی با شاهنامه در تاریخنوشتههای عمومی است. روش پژوهش از نظر فضای انجام کار کتابخانهای و از جهت تحلیل داده-ها کیفی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که تاریخنگاران با تاثیرپذیری از موقعیّت اجتماعی و نهاد حمایتگر خود، آگاهانه در جهت دستیابی به اهداف و انگیزههای خود از نگارش تاریخ عمومی با شاهنامه رابطه بینامتنی برقرار کرده و در این راستا به ترتیب بیشترین تا کمترین از سه گونه ترامتنی بینامتنیّت، سرمتنیّت و فرامتنیّت بهره بردهاند.
خلاصه ماشینی:
نتايج پژوهش نشان ميدهد که تاريخ نگاران با اثرپذيري از موقعيت اجتماعي و ايدئولوژي حاکم ، آگاهانه درجهت دستيابي به اهداف و انگيزه هاي خود از نگارش تاريخ عمومي با شاهنامه رابطۀ بينامتني برقرار کرده و در اين راستا به ترتيب بيشترين تا کمترين ، از سه گونۀ ترامتني بينامتنيت ، سرمتنيت و فرامتنيت بهره برده اند.
نگارندگان پژوهش حاضر براساس وجود اين رابطۀ بينامتني، برآن هستند تاريخ نوشته هاي عمومي را از سدة پنجم تا ميانۀ سدة هشتم هجري با بهره گيري از نظريۀ ترامتنيت ژرار ژنت بررسي و ميزان و چگونگي رابطۀ ترامتني آن ها را با شاهنامه مشخص کنند.
ازاين رو در اين پژوهش براي نخستين بار، با استفاده از نظريۀ ترامتنيت ژرار ژنت ، چگونگي و ميزان حضور و تأثير شاهنامه در تاريخ نوشته هاي عمومي سدة پنجم تا ميانۀ سدة هشتم هجري بررسي و تحليل شده است .
اين متن در زمان ابوسعيد ايلخاني نوشته شده است ؛ بنابراين محمد شبانکاره اي به منظور جانب - داري و ستايش ابوسعيد ايلخان ، با شاهنامه پيوند بينامتني برقرار ميکند و از رهگذر تشابه - جويي با شخصيت هاي شاهنامه بدين امر ميپردازد و حتي وي را بر پادشاهان اساطيري ايراني برتري ميدهد.
گفتني است در ميان تاريخ هاي عمومي، سه متن تاريخ بناکتي، جامع التواريخ و تاريخ المعجم به اين نوع رابطۀ بينامتني با شاهنامه توجه نشان داده و بدان پرداخته اند.