چکیده:
منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری، متنی عرفانی است که در آن معارف بسیار، در قالب عباراتی موجز به رشته تحریر در آمده است. این کتاب همواره مورد توجه علاقهمندان عرفان و سیر و سلوک بوده است. با ملاحظه عناوین و ابواب کتاب معلوم میشود که مصنّف، نام منزلها را از آیات قرآن برگرفته است و در بیشتر موارد، تناسب میان عنوان بابها و آیههای انتخابی ابتدای هر باب از نگاه عرفانی عمیق او به آیات قرآن حکایت میکند، چنانکه میتوان گفت که وی مبانی تعیین منازل را در آیات کتاب خدا یافته است. نگارنده در این مقاله با مراجعه به تفاسیر عرفانی، ضمن بررسی آیات موجود در بخش بدایات این کتاب و تامل در مطالب هر باب، رویکرد عرفانی خواجه به آیات قرآن را نشان داده و پیوند میان دستورات خدای متعال در قرآن و آداب سیر و سلوک عارفان اصیل را نمودار ساخته است.
خلاصه ماشینی:
(جمعه: 136) مبانی قرآنی تعیین منزلهای سیر و سلوک صاحب منازل السائرین بابهای هر منزل را با تعبیر: «قال الله تعالی» آغاز کرده تا بگوید طریق سلوک و عرفان مورد نظر او برگرفته از کتاب خدا و سنت نبوی و مقید به آن دو است و تنها با پیروی از آنها مسلم الاهی خواهیم بود، نه اینکه هر کاری را با هر روشی انجام دهیم.
(جمعه: 40) نگاهی به آیات ابتدای هر باب نشان میدهد که خواجه عبدالله انصاری با رویکرد عرفانی به آیات قرآنی، اساس و مبنای تعیین منازل سیر و سلوک خود را از آیات قرآن کریم گرفته است.
به نظر نگارنده این قسمت از سخن صاحب منازل السائرین نیز برگرفته از آیات قرآن است، آیاتی مانند: «و ما أبرئ نفسی إن النفس لأمارة بالسوء إلا ما رحم ربی إن ربی غفور رحیم» (یوسف: 53) و من نفس خود را تبرئه نمیکنم، چرا که نفس قطعا به بدی امر میکند، مگر کسی را که خدا رحم کند، زیرا پروردگار من آمرزنده مهربان است.
» (انصاری: 37) باب توبه در قرآن کریم بسیار گسترده و آیات مربوط به آن بسیار زیاد است، در اینجا برای رعایت اختصار به ذکر نمونههایی بسنده میشود: در برخی آیات خدای متعال همة مؤمنان را به توبه امر میکند: «یا أیها الذین آمنوا توبوا إلی الله توبة نصوحا...
و محبت خود نسبت به آنان را یاد کرده است: «إن الله یحب التوابین» (ابن عربی، ج2: 31) از آیات قرآن به دست میآید که توبة بنده در میان دو توبه از جانب خدای متعال قرار گرفته است: 1.