چکیده:
خیر الدین زرکلی شخصیتی چند بعدی است که در طول زندگی خود و به گواهی کتابها و آثاری که از وی بر جای مانده، در عرصههای مختلف سیاسی، ادبی، تاریخی و اجتماعی فعالیت داشته است. مهمترین اثر وی «الاعلام» در شرح احوال بزرگان و مشاهیر(از روزگاران کهن تا دوران معاصر) از چنان شهرتی برخوردار است که بقیه جوانب زندگی وی بهخصوص فعالیتهای او در عرصه شعر و ادب و روزنامه نگاری را تحت الشعاع قرار داده است. وی ادیب، روزنامهنگار و شاعری با چندین اثر ادبی و نیز دیوان شعری است که هر کدام در جای خود دارای اهمیت هستند. بنابراین معرفی جایگاه ادبی وی در ادبیات معاصر عربی و در میان معاصرانش و نیز بررسی آثار ادبی و نیز مضامین شعری او از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. این مقاله که به روش توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانهای و دیجیتالی نگاشته شده است، به شرح زندگی و آثار خیر الدین زرکلی در زمان حیات و پس از مرگ وی پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
شهرت کتاب «الأعلام » به حدي است که بقيـه جوانـب زنـدگي وي را تحت الشعاع قرار داده است و به ويژه در مجامع علمـي و دانشـگاه هـاي ايـران زرکلـي را بيش تر به عنوان يک دايـرة المعـارف نـويس يـا «موسـوعه نگـار» مـيشناسـند و اغلـب دانشجويان از فعاليت هاي ديگر وي در زمينه شعر و ابـداعات شـاعرانه او و نيـز مبـارزات سياسي او در قالب سرودن اشعار انقلابي و تأسيس روزنامـه هـاي سياسـي و اجتمـاعي و نقشي که در تحولات سياسي و ادبي مصر و لبنان و سوريه داشته ، کم تر آگاهي دارند.
زرکلـي ميـان سـال هـاي ١٩٢١-١٩٢٣ در عمان اقامت داشت و هرچند در برخي مسائل سياسي با امير عبدالله همکاري داشت ، امـا از اينکه در حمايت از روشنفکران و آزاديخواهان سوري هيچ اقدامي نکرده بـود، بسـيار ناخشنود بود و اين ناخشنودي و عدم رضايت خود از سياست هاي محافظـه کارانـه وي را در کتاب «الأعلام » و نيز کتاب «عامان فـي عمـان » کـه طـي دوران اقـامتش در عمـان نوشـته ، اظهـار کـرده اسـت (زرکلي، ٢٠٠٥: ٢٦٨/٨؛ دهـان ، ١٩٦٨: ١٤٩؛ طـلاس : ١٠٩؛ کيالي، بيتا: ١٢٨-١٢٩).
جايگاه تأليفات در هم عصران زرکلي در اين دوره اگر شعر و ادب عربي رو به ضعف و انحطاط نهاد و از ابداع و ابتکار تهـي شد، در عوض تأليف دايرة المعارف ها، لغتنامه هاي عمـومي، جنـگ هـاي ادبـي و تـدوين زندگينامه ها و کتاب هايي بزرگ که دربردارنده شرح احوال شخصيت هاي برجسته علمـي و ادبي بود، به طور چشمگيري رونق يافت و از همين رو اين دوره در تاريخ ادبيات عـرب به عصر موضوعات شـهرت يافـت .