چکیده:
هنگامی که برای نخستین بار، یکی از پادشاهان ایران، پای از مرزها فراتر گذاشته و به اروپا سفر
کرد، گمان می رفت چونان اعزام محصلین یا سفرای ایرانی به فرنگ، این مسافرت نیز، موجد تحول
و تجدد شود. از آن جا که فرنگ و فرنگی برای ایرانیان جاذبه خاصی داشت، دیدار حاکم مطلق العنان
کشور از دستاوردهای اعجاب انگیز و توسعه آفرین تمدن غرب، می توانست منشاء اثر و نوگرائی شود.
اما هر سه سفر شاهان چهارم و پنجم دودمان قاجار، به الگوبرداری سطحی از مدرنیسم کمک کرد و
بس. در سفر اروپائی نخست مظفرالدین شاه قاجار، مهمانداران اتریشی برای او ترتیب مراسمی باشکوه
و هنرمندانه را دادند که مختص شاه ایران بود و از درک اروپایئ ها نسبت به علایق شرقی ها و تفنن
طلبی دولتمردان ایرانی خبر می داد. در این مقاله، با استفاده از اسناد منتشرنشده از مراسم استقبال و
پذیرائی هیات ایرانی، و به مدد روش تحلیل اسنادی، به تشریح جزئیات ناگفته از سفر فرنگستان
مظفرالدین شاه پرداخته شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که چیدمان آئینهای پذیرائی از
دولتمردان قاجار، به گونه ای زیرکانه طراحی شده و آن جنبه از ذوق هنرپردازانه ایرانیان را تحریک
نموده است که بر انتقال وجوه عینی هنر نمایش از غرب به ایران دوره معاصر اثر گذاشته است.
خلاصه ماشینی:
اوقات خوش سفر مظفرالدین شاه در اتریش گرچه برنامه مسافرت به کشورهائی چون : روسیه ، آلمان و انگلستان ، عمدتا با دیدارهای سیاسی و گفتگوهای دیپلوماتیک و مراسم خشک و بی روحی چون سان دیدن از رژه ارتش و بازدید از کارخانـه ها همراه بود، اما برنامه های سفر در کشورهایی چون اتریش و فرانسه از تفنن و جذابیتهای بیشـتری برخوردار بود و اوقات خوشی را در سالنهای تئاتر و موسیقی برای هیات ایرانی ایجاد می کرد.
به هر حال ، در جریان سفر مظفرالدین شاه بـه اتـریش و بـه ویـژه اقـامتش در دو شـهر ویـن و بوداپست ، آئین پذیرائی از شاه ایران با ویژگی های خاصی و قابل توجهی همراه بود که در ایـن جـا و بر پایه اسناد رسمی دولت اتریش به صورت جزئی و مستند بدان می پردازیم : - وین : ٢٠ سپتامبر ١٩٠٠ ساعت ٤٥: ٥ روز پنجشنبه ٢٥ جمادی الاول ١٣١٨ هـ.
نکته قابل تامل این که بنا به رسم و سنت همیشگی شهر موسـیقی و هنـر یعنـی ویـن ، اجـرای موسیقی جزء عناصر جدا نشدنی مراسم های رسمی بود و با توجه به اشراف مهمانـداران اتریشـی بـه فرهنگ و زبان شرقی، در صدد برآمده بودند تـا هرگونـه برنامـه مفرحـی و هنـری کـه بـرای شـاه و اطرافیان در نظر گرفته شده ، به نحوی باشد که در حد حوصله جمعی ایرانی ها و قابل فهم باشد.
-وین : ٢٣ سپتامبر ١٩٠٠ : در باره روز شنبه ٢٢ سپتامبر و برنامه هیات ایرانی، گزارش سفرنامه مبارکه حاکی از آن است که شاه قاجار بعد از تماشای قورخانه وین و صرف ناهار در سفارتخانه ایـران در ان شهر، در ساعت ٧ بعدازظهر به ضیافت شام ولیعهد اتریش دعوت بـود و نـیم سـاعت بعـد، بـه همراه امپراتور به تماشای اپرا نشست .