چکیده:
تصوف و عرفان موضوع مهم و قابل بررسی در پیرامون فرهنگ و تمدن اسلام است که از زمان پیدایش آن قرنها میگذرد. توجه به موضوع تصوف و عرفان و بررسی تاریخ فعالیتهای این مسلک و سنجش و باز نمودن بخشهای مختلف آن به وسیله پژوهندگان شرقی و غربی از مدتها پیش در کشورهای اسلامی آغاز و پیگیری شده است. چنین اقدامی از آن جهت ضرورت داشته و دارد چون تصوف و عرفان در همه ادیان و مذاهب و حتی مکاتب فلسفی کم و بیش وجود دارد. با این همه تحقیقات که دربارهی پیدا شدن صوفیگری و درویشی و طریقتها انجام شده هیچ کس نتوانسته منشاء الهی تصوف کجاست و یا چیست؟ زیرا هر یک از مذاهب و ادیان نشانههایی از زهد و پرهیزگاری و بیاعتنایی به امور مادی و دنیا را دارا هستند و شاید همین خصوصیات عمومی ادیان و بیتوجهی به امور معنوی و دل بریدن از ظواهر مادی در بعضی آئینها مانند مسیحیت، ایران باستان، بودایی، تائوگرایی نشانههای معنوی بیشتری داشتهاند که عدهای بر این باورند بعضی از آئین طریقتها از آنها گرفته شده است. مقاله حاضر نگاهی است نو و روشمند به بررسی تاثیر افکار غیراسلامی در صوفیگری و تصوف و نقد و بررسی بیطرفانهای از تاثیر یا عدم تاثیر افکار غیراسلامی در صوفیگری و تصوف اسلامی و ایرانی.
خلاصه ماشینی:
بـا اين همه تحقيقات که درباره ي پيدا شدن صوفيگري و درويشي و طريقت ها انجام شده هـيچ کـس نتوانسته منشاء الهي تصوف کجاست و يا چيست ؟ زيرا هر يک از مذاهب و اديان نشانه هايي از زهـد و پرهيزگاري و بياعتنايي به امور مادي و دنيا را دارا هستند و شايد همين خصوصيات عمومي اديان و بيتوجهي به امور معنوي و دل بريدن از ظواهر مادي در بعضي آئـين هـا ماننـد مسـيحيت ، ايـران باستان ، بودايي، تائوگرايي نشانه هاي معنوي بيشتري داشته اند که عده اي بر اين باورند بعضي از آئين طريقت ها از آنها گرفته شده است .
31 بدون شک آيين بودا نميتوانست قبل از آن تأثير قابل ملاحظه اي در عقايد و آداب مردم بلـخ و ماوراءالنهر باقي بگذارد از بين برود و البته در تصوف و زهد و عرفان مسلمانان نيز ايـن تـأثير مـي- بايست نامحسوس اما قابل ملاحظه بوده باشد با اين همه تصور آنکه تمام پديده ي تصوف و توسـعه آن را بتوان به نفوذ بودائي منسوب داشت البته واهي و بياساس است .
اسنادي هم هست که ميرساند در آغـاز دوره اسلامي بوداييان در ماوراءالنهر و مخصوصا سمرقند و بخارا نيز بوده اند و اين هم شگفت نيست زيرا آيين بودا به چين رفته بود و يکي از راه هاي طبيعي در ميان هند و چين همـين نـواحي آسـياي 34 مرکزي است .