چکیده:
یکی از دلایل جذابیت داستانهای حماسی حضور حیوانات در شاهنامه با جلوه تمثیلی و نمادین، است. فردوسی با هنرمندی تمام توانسته از حیوانات در جهت افزایش بار محتوایی شاهنامه بهره بگیرد. البته لازم به ذکر است مقوله تمثیل در ادبیات دارای قدمت بسیاری است وایفای نقش توسط حیوانات در فرهنگ ادبی ایران پررنگ بوده است. درچنین فرهنگی، داستان وتمثیل در زندگی انسان جاری و ساری بود و همواره به همین دلیل نوعی نقش پذیری اجتماعی و سیاسی وحتی تاریخی برای حیوانات لحاظ؛ که به گونههای مختلف تقسیم میشد. مانند تمثیل عرفانی، تمثیل حماسی، تمثیل سیاسی و... حیوانات انواع مختلفی دارند؛ برخی قهرمان وبرخی ضد قهرمان و در این بین شخصیتهایی که جنبه بینابین دارند یا خاکستریاند و یاخنثی وگاهی چندوجهی. حکیم فردوسی از این طریق توانسته است با پندار شخصیت بخشی به حیوانات، ضمن ایجاد شور و هیجان در داستانهای شاهنامه، پیوند و همبستگی میان انسان وحیوانات را به هنر تمثیل به تصویر کشیده و در راستای تعالیم اخلاقی خود که با رنگی حماسی و اسطورهای تظاهر مییابد به خوبی استفاده نماید. حیوانات شاهنامه هر یک به تنهایی به عنوان یک شاهد مثال تمثیلی، حاوی ماجراها و رخدادهای جذابی هستند که در این مقاله به شیوهء توصیفی به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
حکيم فردوسي از اين طريق توانسته است با پندار شخصيت بخشي به حيوانات ، ضمن ايجاد شور و هيجان در داستان هاي شاهنامه ، پيوند و همبستگي ميان انسان وحيوانات را به هنر تمثيل به تصوير کشيده و در راستاي تعاليم اخلاقي خود که با رنگي حماسي و اسطوره اي تظاهر مي يابد به خوبي استفاده نمايد.
٣- پيشينۀ تحقيق با وجود اينکه شاهنامه يکي از منظومه هاي حماسي برجسته در گسترة ادب فارسي به شمار مي رود و مفاهيم تمثيلي در آن نقش مؤثري دارد، تاکنون در ارتباط با فردوسي و حضور حيوانات در شاهنامه با رويکردي به نقش تمثيلي آنها، پژوهشي جامع و کامل که در آن به موضوع تمثيل و با اين ديدگاه انجام شده باشد محدود و انگشت شمار مي باشد، اما پژوهش هايي با محوريت موضوع تمثيلي که نگارنده با مطالعه آن خط مشي و جهت نگارش را دريافت کرده در گردآوري اين مقاله مؤثر بود: - حسيني کازروني ، سيد احمد، (١٣٩٤)، تمثيل و ادبيات تمثيلي ، فصل نامۀ تحقيقات تمثيلي در زبان و ادب فارسي دانشگاه آزاد اسلامي بوشهر.
- رضا بيگي ، مريم ، ١٣٨٧، جادو، حيوانات و پيش بيني ها در شاهنامه فردوسي ، کرمانشاه ، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامي کرمانشاه - عباس زاده ، فاضل ، زمستان ١٣٩٤، نقش تمثيلي حيوانات در روند داستان هاي شاهنامه فصل نامۀ تحقيقات تعليمي و غنايي زبان و ادب فارسي دانشگاه آزاد اسلامي ـ واحد بوشهر شماره پياپي ، بيست و ششم ٤- دلايل بازتاب تمثيل در شاهنامه شاهنامه در اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم هجري سروده شده است .