چکیده:
سرزمین ایران که بر روی کمربند خشک جهان واقع است علی رغم کم آبی، پیوسته در معرض نوسانات و بی نظمی های رژیم بارش نیز قرار گرفته در این بین منطقه جنوب شرق کشور وضعیت به مراتب پیچیده تر و بغرنج تری دارد. زیرا علی رغم بارش کمتر نسبت به میانگین کشوری، قرارگیری در مجاورت یکی از خشن ترین کانونهای بیابانی دنیا، وزش بادهای شدید مشکلات و معضلات محیطی این خطه را دو چندان نموده است. لذا در این پژوهش خشکسالی ایستگاه کرمان در طی دور 51 ساله(1955ـ2005)با چهار شاخص TOPSIS، SPI ،PNPI و Z و همچنین کاربرد نرم افزار DIC جهت اجرای این چهار شاخص، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد. در روش TOPSIS، ایستگاه کرمان با 1 ترسالی،13 سال نرمال، 4 سال خشکسالی ضعیف، 17 خشکسالی متوسط و 16 خشکسالی شدید روبرو بوده است که پردوام ترین دوره های خشکسالی مربوط به سالهای 1964 تا 1971 و 1998 تا 2005 بوده است. در شاخص SPI با یک ترسالی بسیار شدید، یک ترسالی ملایم، 36 سال نزدیک به نرمال،7 خشکسالی ملایم،3 خشکسالی شدید و 2 خشکسالی بسیار شدید روبرو بوده است و طولانی ترین دور نزدیک به نرمال مربوط به سالهای 1974 تا 1984 بوده است. در شاخص PNPI 34 سال در آستانه نرمال، 6 خشکسالی ضعیف، 7 خشکسالی متوسط، یک خشکسالی شدید و 2 خشکسالی بسیار شدید رخ داده است و طولانی ترین دوره خشکسالی مربوط به 2002 تا 2005 می باشد. در شاخص z ،2 خشکسالی شدید،12 سال خشکی متوسط،10 سال مرطوب متوسط،24 سال تقریبا نرمال،3 سال مرطوب شدید بوده، طولانی ترین دوره تر سالی مربوط به دوره 1976 تا 1984 می باشد.
خلاصه ماشینی:
بررسی خشکسالی های کرمان با چهار شاخص TOPSIS،PNPI، SPI وZ 1 مهناز پروازی دانشیارگروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره ) شهرری ، تهران ،ایران چکیده سرزمین ایران که بر روی کمربند خشک جهان واقع است علی رغم کم آبی، پیوسته در معرض نوسانات و بی نظمی های رژیم بارش نیز قرار گرفته در این بین منطقه جنوب شرق کشور وضعیت به مراتب پیچیده تر و بغرنج تری دارد.
این شاخص می تواند برای بازه های زمانی مختلف محاسبه شود(حجازی زاده و جوی زاده ،٢٠٢:١٣٨٩) جدول ٤ ، مقایسه طبقه بندی شدت خشکسالی به روش PNPI(رضایی و همکاران ،١٣٩٠) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} شاخص Z اساس کار بدین طریق است که داده های میانگین سالانه ، فصلی و ماهانه بارش ابتدا به صورت فصلی و سالیانه درآمده و سپس میانگین و انحراف معیار آنها مشخص میشود که از رابطه زیر به دست می آید: (رجوع شود به تصویر صفحه) xi= بارش یا فصل مورد نظر.
تعیین درجات شدت ترسالی و خشکسالی(حجاری زاده وجوی زاده ١٣٨٩) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} بحث و نتایج در شاخص تاپسیس ،(جدول ٦)، ایستگاه کرمان با ١ ترسالی،١٣ سال نرمال ، ٤ سال خشکسالی ضعیف ، ١٧ خشکسالی متوسط و ١٦ خشسالی شدید روبرو بوده است که پردوام ترین دوره های خشکسالی مربوط به سالهای ١٩٦٤ تا ١٩٧١ و ١٩٩٨ تا ٢٠٠٥ بوده است .