چکیده:
"دموكراسي گفتگويي" نظريه اي است كه در قرن بيستم به وسيلة يورگن هابرماس، فيلسوف و
جامعه شناس آلماني طرح شد. اين گفتگو در يك "حوزة عمومي" با "مشاركت آزاد شهروندان
مستعد" شكل مي گيرد. ابزار تعامل در آن "زبان ارتباطي عام" است و براي رسيدن به "تفاهم"
يا "پذيرش استدلال برتر" صورت مي گيرد. اين نظرية هابرماس در ادبيات سياسي معاصر تحت
عنوان "كنش ارتباطي" شهرت يافته است. مولوي در حكايت تمثيلي"شير و نخجيران" مذاكره
اي به كاربسته است كه با اركان نظرية يادشده قابل بررسي است. در اين راستا، نوشتة حاضر
ابتدا، به توضيح اجمالي مؤلفه هاي "نظرية انتقادي هابرماس"، "حوزة عمومي"، "جهان زيست"
و "زبان ارتباطي عام" و تعريف تمثيل مي پردازد. سپس با تحليل و بررسي بخش مذاكرات
داستان "شير و نخجيران" مولوي، نتيجه م يگيرد؛ كه مذاكرة اول، با قواعد "دموكراسي
گفتگويي" هابرماس، همخواني بيشتري دارد و با پيش روي داستان، كنش ارتباطي مذاكرات كم و
رنگ سياسي و راهبردي آن غلظت پيدا مي كند. رنگ سياسي لاية اندروني تمثيل يادشده است.
خلاصه ماشینی:
بررسی "کنش ارتباطی" در یک حکایت تمثیلی از دفتر اول مثنوی معنوی (مطالعۀ موردی مذاکرات داستان پنجم مثنوی معنوی بر اساس نظریۀ "کنش ارتباطی" هابرماس)* ابوالفضل غنی زاده استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور- ایران چکیده "دموکراسی گفتگویی" نظریهای است که در قرن بیستم بهوسیلۀ یورگن هابرماس، فیلسوف و جامعهشناس آلمانی طرح شد.
سپس با تحلیل و بررسی بخش مذاکرات داستان "شیر و نخجیران" مولوی، نتیجه میگیرد؛ که مذاکرۀ اول، با قواعد "دموکراسی گفتگویی" هابرماس، همخوانی بیشتری دارد و با پیشروی داستان، کنش ارتباطی مذاکرات کم و رنگ سیاسی و راهبردی آن غلظت پیدا میکند.
این نوع کنش که با هدف رسیدن به تفاهم ارتباطی دنبال میشود ناظر به رابطه دوجانبهای است که در آن افراد کنشگر بههیچوجه در فکر موفقیت شخصی خود نبوده بلکه از یکدیگر توقع دارند که اغراض و افعال متفاوتشان را از طریق اجماعی که محصول ارتباط و مفاهمه است، هماهنگ کنند و اساسا تلاش برای رسیدن به توافق و درک متقابل تلاش نمایند.
در نگاه هابرماس ایجاد این نوع عقلانیت در جامعه مشروط به وجود کنش ارتباطی که بر توافق و اجماع عقلانی متکی بوده، در سطح جامعه است؛ همچنان که تحقق جامعه اتوپیایی و آرمانی هابرماس نیز درگرو آزاد بودن کنشگران یک جامعه در ارتباط با همدیگر و رسیدن ایشان به درک مشترک از طریق استدلال و بهدوراز فشار و محدودیت است.
"حوزۀ عمومی"، "جهان زیست" و "زبان ارتباطی" بخش آغازین مذاکرات، مطابق با اصول و مبانی "کنش ارتباطی"، هابرماس طراحی شده است ولی داستان هرچقدر پیشتر میرود شکل و محتوای گفتگوها به نظم و نظام عقلانیت ابزاری متمایل میگردد.