چکیده:
بوستان و گلستان سعدی از منابع غنضی برای استخراج مفهوم فضیلت و مصادیق
گوناگون آن هستند. فضایلی که هر سرمشق اخلاقی واجد آنهاست و با این فضایل
میتوان الگویی برای ساخت یک سرمشق اخلاقی آرمانی ساخت. اگر در اندیشة
مغربزمین فلاسفة فضیلتاندیش با بازگشت به ارسطو مفهوم فضیلت را احیا کردند.
ما ایرانیها میتوانیم با بازگشت به گلستان و بوستان سعدی فضایلی که او از آنها
سخن گفته است را دوباره زنده کنیم.
بر این اساس» در ادامه مقاله کوشیده شده تا بر اساس نظریه فیلسوف معاصر
آمریکایی لیندا زگزبسکی در فلسفة اخلاق یعنی نظریة سرمشقباوری به این امر
پرداخته شود که چطور میتوان عطف نظر به این نظریه و با کمک اندرزهای اخلاقی
شیخ مصلحالدین سعدی شیرازی به نوعی سرمشق آرمانی اخلاقی رسید.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس، در ادامه مقاله کوشیده شده تا بر اساس نظریه فیلسوف معاصر آمریکایی لیندا زگزبسکی در فلسفۀ اخلاق یعنی نظریۀ سرمشقباوری به این امر پرداخته شود که چطور میتوان عطف نظر به این نظریه و با کمک اندرزهای اخلاقی شیخ مصلحالدین سعدی شیرازی به نوعی سرمشق آرمانی اخلاقی رسید.
نظریۀ اخلاق سرمشقباور بر آن است که همۀ مفاهیم اخلاقی پایه را (مفاهیمی مانند فضیلت، عمل درست، غایت خیر، عمل خیر، زندگی خوب و مواردی از این دست) میتوان با ارجاع مستقیم به سرمشقهایی برای خوبیهای اخلاقی8 تعریف کرد، اما این سرمشقها را از کجا میتوان یافت؟ در نگاه زگزبسکی سرمشقهای اخلاق به لطف عاطفۀ ستایش کردن شناخته میشوند.
اگر در اولین برخورد عاشق کسی شویم، عاطفۀ عشق سرنخی به ما میدهد که شاید با آدم مناسب خود (به قول رمانتیکها با نیمۀ گم شدۀمان) مواجه شده باشیم، اما از آنجا که عشقورزی امری اضطراری نیست میتوان در درازمدت این دادۀ عاطفی را بیشتر سنجید و درنگ کرد که آیا آنکه در اولین نگاه عاشقانه دوستش داشتهایم واقعا درخور عشقمان بوده است یا نه.
حسن سرمشقباوری در نگاه خود زگزبسکی در این است که انگیزهای برای اخلاقی بودن به آدمی میدهد.
ادعای من این است که میان آثار کانونی ادبیات فارسی بوستان و گلستان مصلحالدین شیرازی از گنجینههای مهم فضایلند؛ فضایلی که هر سرمشق اخلاقی آرمانی باید به آنها آراسته باشد.
البته زگزبسکی در کتاب فضایل ذهن (و نیز در معرفتشناسی) تقریری از فضیلتهای اخلاقی و فضیلتهای ذهنی به دست میدهد و با رجوع به دیدگاههای ارسطو و توماس اکوئیناس فهرستی از این فضیلتها عرضه میکند.