چکیده:
قرآن کریم راه سعادت انسان¬ها را پذیرش ولایت الهی و اولیاءالله معرفی می¬کند. از موانع اصلی این راه، شیطان و جنود اویند که تلاش می¬کنند انسان را از ولایت خداوند خارج ساخته و تحت امر و ولایت خود قرار دهند. هدف از این پژوهش، تحلیل معنایی و واکاوی مفهوم ولایت شیطان است که در قرآن کریم بدان اشاره شده و انسان¬ها از آن برحذر داشته شده¬اند. از آنجاکه فراوانی دام¬های شیطان در دنیای امروز، زمینه ولایت¬پذیری از شیطان را آسان¬تر ساخته است، این پژوهش با تمرکز بر آیات قرآن کریم و روایات و نیز بهره¬گیری از منابع تفسیری می¬کوشد با بیان تحلیلی از معنای ولایت شیطان، ویژگی¬ها و راه¬های شیطان در خروج انسان از ولایت الهی را معرفی کند. تقابل با ولایت خداوند، متصف¬شدن به صفات شیطانی و فراهم¬ساختن زمینه ولایت¬پذیری از سوی انسان، مهم¬ترین ویژگی ولایت شیطان است. بررسی آیات نشان می¬دهد واژه «ولایت» با واژه «تبعیت» ارتباط معنایی وثیقی دارد و ثابت می¬کند با تبعیت از شیطان است که او بر انسان ولایت پیدا میکند. قرآن کریم به روش¬های متعدد شیطان در خارج¬ساختن انسان¬ها از ولایت خداوند اشاره کرده است. مهم¬ترین راه مقابله با ولایت شیطان، آشنایی با دامهای شیطان، توکل بر خداوند و پناه¬بردن به ولایت اهل بیت (علیهم السلام) است که در سه مولفه شناختی، عاطفی و رفتاری محقق می¬شود.
خلاصه ماشینی:
از آنجاکه فراوانی دامهای شیطان در دنیای امروز، زمینه ولایتپذیری از شیطان را آسانتر ساخته است، این پژوهش با تمرکز بر آیات قرآن کریم و روایات و نیز بهرهگیری از منابع تفسیری میکوشد با بیان تحلیلی از معنای ولایت شیطان، ویژگیها و راههای شیطان در خروج انسان از ولایت الهی را معرفی کند.
قرآن مجید اعمال بندگانِ خدا را در صورتی پذیرفته میداند که تحت لوای حق و بر مدار ولایت الهی باشند و این ولایت، زیر پرچم پیامبر و ولی خدا تحقق پیدا میکند؛ از اینرو، اولین انسان خلقشده از سوی خداوند متعال، خلیفه و ولی او در روی زمین قرار گرفته است: وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفَةً ( بقره:30).
ارتباط معنایی ولایت شیطان با واژه تبعیت در آیات قرآن کریم از واژگانی که با شیطان همنشین شده و میتواند در شناسایی معنای ولایت، کارساز باشد، واژه تبعیت و مشتقات آن است: قَالَ اذْهَبْ فَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَاؤُكُمْ جَزَاءً مَوْفُورًا (اسراء:63) قَالَ اخْرُجْ مِنْهَا مَذْءُومًا مَدْحُورًا لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ أَجْمَعِينَ (اعراف:18) إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ (حجر:42) وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ (بقره:168) همچنین در آیات دیگر، تبعیت با ولایت حقه الهی و رهیافتگان حقیقی بهکار رفته است (نک: بقره:138، طه:123، انعام:153و155 و اعراف:157) این دسته آیات نشان میدهند مسیر ولایت شیطان، از تبعیت از او آغاز میشود و تبعیت یعنی پیروی قدم به قدم از کسی که لازمه آن قرب و نزدیکی است.