چکیده:
توسل به زور وممنوعیت آن دو اصل مهم در حقوق بین الملل هستند که مباحث زیادی پیرامون دو
مفهوم مطرح شده است هدف این مقاله بررسی مبانی توسل به زور و ممنوعیت آن در حقوق بین المللی
است تحلیل پیشینه توسل به زور نشان داده است توسل زور توسط هر کشوری بر علیه کشور دیگر از
منظر اسناد بین المللی از جمله منشور سازمان ملل محکوم است. هیچ کشوری مجاز به استفاده از زور
در روابط بین المللی نیست. تنها یک کشور زمانی می تواند از زور استفاده نماید که مورد تجاوز واقع
شده باشد و در مقام دفاع از خود متوسل به زور شود. مداخله بشر دوستانه و توسل به زور تنهادر
صورتی می تواند مجاز تلقی شود که شورای امنیت سازمان ملل متحد نقض سیستماتیک و گسترده
حقوق بشر را تشخیص دهد و آن را مغایر با صلح و امنیت بین المللی بداند که آن را به طور جدی
تهدید می کند. بنابراین توسل به زوری که شامل تهدید به زور و یا استفاده از زور بدون مجوز رسمی
شورای امنیت باشد، نقص صریح مشنور سازمان ملل محسوب می گردد ماده 51 منشور سازمان ملل
متحد که توسل به قوای قهریه و اقدام زور گرایانه یک جانبه را در اعمال حق دفاع مشروع خواه به
صورت فردی و یا دسته جمعی در مقابل حمله مسلحانه مجاز دانسته است. بنابراین اصل توسل به زور
در روابط بین الملل در صورت نقض حاکمیت یا حقوق بشر توسط یکی از اعضای سازمان ملل را باید
با حساسیت خاصی توسط سازمان ملل بکار گرفته شود تا موجب نقض حاکمیت و توسل یکجانبه
استفاده از قدرت توسط کشورهای قویتر تلقی نشود.
خلاصه ماشینی:
با این حال و علیرغم ممنوعیت توسل به زور براساس منشـور، تحـت شـرایطی خاص استفاده از نیروی نظامی در منشور ملل متحد پیش بینی شده است کـه حـق دفـاع مشروع جمعی و فردی و اقدام شورای امنیت در صورت حمله تجاوزکارانه علیـه یکـی از اعضاء ملل متحد برای بازگرداندن صلح و آرامش به جامعه جهانی از آن جمله است .
تنها استثناءهای وارده بر این قاعده قراردادی موجود در منشـور نیز در خود معاهده پیش بینی شده تحت مواد ٤٢ و ٥٣ منشـور، شـورای امنیـت اجـازه دارد در موارد خاص و با شرایط مشخص ، استفاده از نیروی نظامی علیه یـک دولـت را به عنوان ابزاری در جهت استقرار صلح و امنیت بین المللی مورد توجه قرار دهـد مـورد استثناء دیگر نیز، ماده ٥١ منشور است : در صورت وقوع یک حمله مسلحانه علیـه یـک عضو ملل متحد، تا زمانی کـه شـورای امنیـت اقـدام لازم بـرای حفـظ صـلح و امنیـت بین المللی را به عمل آورد، هیچ یک از مقررات این منشور به حق ذاتـی دفـاع از خـود، خواه فردی یا دسته جمعی لطمه ای وارد نخواهد کرد.
در این راستا در ماده ٥١ منشور آمده است : در صورت وقوع حمله مسلحانه علیه یک عضو ملل متحـد تـا زمـانی کـه شـورای امنیت اقدام های لازم برای حفظ صلح و امنیت بین المللی را به عمل آورد، هـیچ یـک از مقررات این منشور به حق ذاتی دفاع از خود، خواه به طور فردی و خواه دسته جمعـی لطمه ای وارد نخواهد کرد ٢.