چکیده:
تبیین موضوع: تاب آوری رویکردی نو در راستای ارزیابی و ارتقای ظرفیت مانایی و تحمل پذیری بنیانهای توسعه در شهرهاست. تبیین و شناخت مولفه های موثر و پیش برنده آن میتواند راهگشای بسیاری از برنامه های مرتبط با مدیریت بحران و دفاع غیر عامل شهری باشد که با توجه به پیچیدگی های تهدیدات امروزی امری بسیار ضروری می باشد.
روش: مقاله حاضر با هدف گذاری کاربردی و با روش شناسی توصیفی- تحلیلی در راستای شناخت و تحلیل پیشرانهای تبیین کننده تاب آوری شهری در کلان شهر مشهد می باشد. جهت شناسایی شاخصه های مفهومی تبیین کننده پیشرانهای اصلی تاب آوری به روش اسنادی و دلفی هدفمند استفاده شده است. جامعه نمونه کارشناسان و متخصصان مرتبط با موضوع پژوهش در دو بخش به صورت 15 نفر برای اجرای تکنیک دلفی هدف مند و 50 نفر برای ارزش گذاری به پیشران های تبیین کننده می باشند. برای تحلیل داده ها از مدل معادلات ساختاری ایموس گرافیک (AMOS) استفاده شده است
یافتهها: نتایج تحقیق بیانگر این امر است که اولا تحلیل شاخصه های مفهومی با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی (EFA) شش پیشران تبیین کننده اصلی را به صورت تاب آوری اقتصادی با ضریب پایایی 78/0، تاب آوری اجتماعی با ضریب پایایی 0.76، تاب آوری کالبدی با ضریب پایایی 0.72، تاب آوری نهادی- مدیریتی با 0.73، تاب آوری زیرساختی با ضریب پایایی 0.82 و زیست محیطی با ضریب پایایی 0.74، مورد شناسایی قرار داد و ثانیا تحلیل ساختار ارتباطی پیشران های شناسایی شده با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی (CFA) نشان داد که پیشران های شناسایی شده دارای ارتباط ساختاری معناداری برای تبیین تابآوری در کلانشهر مشهد می باشند.
نتایج: آنچه از این تحقیق بر میآید که برای ارزیابی و کاربست تاب آوری در کلان شهر مشهد نیازمند به دید جامع و چند جانبه می باشد. یعنی توجه به پیشران های مهمی در 6 حوزه کلان اقتصادی تا زیست محیطی می باشد، چرا که تحقق تاب آوری در این کلان شهر با ارتباط ساختاری قوی در بین این پیشران ها مرتبط می باشد.
خلاصه ماشینی:
يافته ها: نتايج تحقيق بيانگر اين امر است که اولا تحليل شاخصه هاي مفهومي با استفاده از تحليل عاملي اکتشافي (EFA) شش پيشران تبيين کننده اصلي را به صورت تاب آوري اقتصادي با ضريب پايايي ٠/٧٨، تاب آوري اجتماعي با ضريب پايايي ٠/٧٦، تاب آوري کالبدي با ضريب پايايي ٠/٧٢، تاب آوري نهادي - مديريتي با ٠/٧٣، تاب آوري زيرساختي با ضريب پايايي ٠/٨٢ و زيست محيطي با ضريب پايايي ٠/٧٤، مورد شناسايي قرار داد و ثانيا تحليل ساختار ارتباطي پيشران هاي شناسايي شده با استفاده از تحليل عاملي تاييدي (CFA) نشان داد که پيشران هاي شناسايي شده داراي ارتباط ساختاري معناداري براي تبيين تاب آوري در کلان شهر مشهد مي باشند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٢- مدل مفهومي تاب آوري شهري (ترسيم : نگارندگان ) پيشينۀ عملي مطالعه پيشينۀ موضوعي پژوهش به طور مشخص در مواردي مانند سلماني مقدم (١٣٩٣)؛ ضرغامي و همکاران (١٣٩٥)؛ پرتوي و همکاران (١٣٩٥)؛ حاتمي نژاد و همکاران (١٣٩٦)؛ اميري و همکاران (١٣٩٦)؛ مرو و همکاران (٢٠١٦)؛ گراشما و کومار(٢٠١٦) ؛ پاتل و گلاسون (٢٠١٧) ؛ اسپانس و واترهوت (٢٠١٧) و آجيبيد (٢٠١٧) نشان مي دهد که تاب آوري شهري به عنوان بنياني نو در راستاي تحقق بخشي به برنامه ريزي استراتژيک در حوزه ارزيابي ، تحليل ، کنترل و مديريت بحران ها و چالش هاي ناشي از بلاياي انساني و طبيعي مي باشد که استراتژي هاي برنامه ريزي شده پيش گيرانه را با هدف ظرفيت مانايي زيرساخت ها و منابع توسعه در شهرها در نظر دارد.
جدول ٣- شاخصه هاي مفهومي استخراج شده براي شناسايي پيشران دوم (رجوع شود به تصویر صفحه) ٦ شاخصه مفهومي با ضريب پايايي ٠/٧٦ جهت تبيين پيشران دوم تاب آوري شهري در کلان شهر مشهد توسط مدل تحليل عاملي اکتشافي (EFA) مورد شناسايي قرار گرفته است .