چکیده:
دیوان غزلیات و قصاید عطار یکی از متداولترین دیوانهای شعر پارسی است که از همان قرن هفتم، همواره مورد علاقه و شوقِ دوستدارانِ شعر عرفانی فارسی بوده است. این دیوان چاپهای متعددی دارد که دو چاپ مشهور آن به دست دو تن از محققان بنام عصر ما، استاد سعید نفیسی و دکتر تقی تفضلی خراسانی، انجام گرفته است.
چندی پیش انتشارات آستان قدس رضوی (بهنشر) چاپ دوم این دیوان را به مقدمه و تصحیح دکتر اشرفزاده در 1000 نسخه منتشر کرد که بنا به گفتۀ مصحح، با مقابلۀ تمامی نسخههای چاپی و نسخهبدلهایی که اغلب در ذیل صفحات چاپ تفضلی ـ با توجه به معرفی نسخههایی که در اختیار ایشان بوده ـ آمده، ویراسته و تصحیحگونهای شده است. در این پژوهش سعی برآن است که وضعیت اثر بررسی شود که چه خطاهایی در ضبط یا خوانش اثر وارد شده است. این پژوهش با جستوجو در دیوان عطار به تصحیح رضا اشرفزاده و به روش تحلیلی انتقادی انجام شده است. نتایج نشان داد که با وجود خطاهای متعدد، هیچگونه تصحیحی صورت نگرفته و کار جدیدی انجام نپذیرفته و حتی نگارنده نسخههای خطیای را که در اختیار تفضلی بوده، هم بررسی نکرده است.
خلاصه ماشینی:
چندی پیش انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر) چاپ دوم ایـن دیـوان را بـه مقدمـه و تصحیح دکتر اشرف زاده در ١٠٠٠ نسخه منتشر کرد که بنا به گفتۀ مصـحح ، بـا مقابلـۀ تمـامی نسخه های چاپی و نسخه بدل هایی که اغلب در ذیل صـفحات چـاپ تفضـلی ـ بـا توجـه بـه معرفی نسخه هایی که در اختیار ایشان بوده ـ آمده ، ویراسته و تصحیح گونه ای شـده اسـت .
در چاپ استاد سعید نفیسی نیز: آمد خطابِ ذوقش از هـاتف حقیقـت : کای خسته چون بیـابی انـدوه آر مـا را دکتر شفیعی کدکنی در توضیح مصرع دوم این بیت آورده است : «یعنی هدیه برای ما، اگـر یافتی، اندوه بیاور.
٥. غزل ٧، بیت ٥ پس شد چون مردان مردِ او و زهر دو عالم فـرد او وز دَردِ دَردِ دَردِ او شد مست هفـت انـدام مـا در چاپ دکتر تفضلی نیز: ...
٦. غزل ٧، بیت ٥ دل گشت چون دلداده ای، جان شد ز کـار افتـاده ای تا ریختُ پر هر باده ای، از جام دل در جـام مـا در چاپ دکتر تفضلی نیز: ...
٧. غزل ٧، بیت ٨ عطار در دیر مغان خون میکشید انـدر نهـادن فریاد برخاست از جهان ، کای رند دردآشامِ مـا در چاپ دکتر تفضلی، «نهان » آمده که صحیح است .
از مقایسۀ این تصحیح گونـه بـا چاپ استاد تفضلی و دیگر چاپ های این دیوان ، مشخص شد که در بیشـتر مـوارد در چـاپ دکتر تفضلی، ابیات صحیح تر ضبط شده است .