چکیده:
در اسلام، مرد با نکاح دائم، مکلف به تأمین نفقه زن است. مبنای فقهی وجوب نفقه، آیات و روایات و مبنای قانونی آن ماده (1106) قانون مدنی است. اصل وجوب نفقه، اجماعی است لکن ماهیت نفقه از نظر تملیک و یا امتاع بودن در لسان فقها اختلافی است. در قانون ایران در خصوص تملیک و یا امتاع بودن ماهیت نفقه، حکم خاصی وجود ندارد. قول به مالکیت زن بر نفقه، اختیاراتی در نحوه دخل و تصرف در آن به وی می دهد که این اختیارات در قول به امتاع بودن، وجود ندارد و یا دست کم بسیار کمتر و محدودتر است. در بین فقها در امتاع بودن انفاق اموالی مانند مسکن و خادم که استفاده از آنها مستلزم از بین رفتن عین نیست، هم چنین تملیک بودن اموالی که استفاده مستلزم از بین رفتن عین است، اختلاف نظری دیده نمیشود. تنها موردی که فقها در خصوص آن از نظر تملیک و یا امتاع بودن اتفاق نظر ندارند، اموالی از قبیل البسه است که در این مورد نیز عرف و عادت مسلم میتواند مبنای قضاوت و فصل خصومت بین زوجین باشد. در حقوق انگلیس نیز در دورهی زندگی مشترک چیزی مشابه نفقه وجود دارد اما به گستردگی و دقت نظر حقوق ایران و اسلام نیست. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به تبیین نظر فقها در خصوص ماهیت نفقه از نظر تملیک و یا امتاع بودن و بیان نکات مشابه و متمایز نفقه در حقوق ایران و انگلیس پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
لذا ملکیت یا امتاع در اشیاء متفاوت است و بنابراین ، چیزهایی که انتفاع ازآنها به تلف شدن عین آنهاست ؛ مانند خوردنی ها، اسباب آرایش از قبیل عطر و صابون و امثال آنها زوجه در این مورد مالک نفقه روز خود می باشد، اما منزل و اثاث البیت و امثال آن که به صورت امانت در اختیار زن است و فقط اجازه انتفاع در مدت زناشویی را دارد بدون حق انتفاع ، به ملکیت او داخل نمی گردد.
فقهای امامیه در این مورد اتفاق نظر دارند و زن را مالک این قسم اشیاء می دانند ، حقوق دانان ما نیز، بالاتفاق نظریه فوق را پذیرفته ٢٠٢ اند ، و در میان دانشمندان عامه نیز، نظریه مخالفی مشاهده نشده است و این امر اجماعی است (خویی، ١٤١٠ : ٣٩٥ ؛ کاتوزیان ، ١٣٥٧ : ١٦٣ ؛ صفایی وامامی ، ١٣٦٩ : ١٧٩ ؛ شهید ثانی ، ١٤٠٣ : ٤٧٢ ؛ محقق داماد ، ١٣٦٥ : ٢٩٣ ؛ لنگرودی ، ١٣٥٣ : ١٧٣ ؛ امامی ، ١٣٦٨ : (436 در خصوص تملیک یا امتاع نفقه از فقهای معاصر نیز استفتاء شده که مقدار پولی که شوهر به عنوان نفقه به همسر خویش داده و به واسطه قناعت وی زیاد آمده است ، آیا زن مالک آن پول می شود؟ آیت الله بهجت (ره ): بلی اگر برای نفقه ی همسر فقط داده است .