چکیده:
مقالهی حاضر به بررسی ارتباط ابعاد فقر با میزان رعایت قانون حاشیهنشینان میپردازد و فرضیهی اصلی آن این است که فقر و قانونگریزی (عدم رعایت قوانین) آسیبهای عمدهی اجتماعی است که در تعامل باهم بوده است و هر چه شدت فقر بیشتر باشد، هنجارها، قوانین و ساختارهای تنظیمکنندهی روابط اجتماعی انسانها ضمانت اجرایی لازم در مناطق حاشیهنشین را ندارد. از اینرو بر اساس نظریهی فرهنگ فقر اسکار لوئیز، فقر فرهنگی جیمز کلمن، ساختاری فرصت مرتن، بومشناختی برگس، تکنیک خنثیسازی ساترلند و نظریهی تضاد به تحلیل ارتباط ابعاد فقر با میزان رعایت قانون و سوق به قانونگریزی پرداخته شد. جامعه آماری بررسی حاضر حاشیهنشینان آخمقیه تبریز و حجم نمونه طبق فرمول کوکران 380 نفر بود که نمونهها به روش تصادفی سیستماتیک استخراج شد و گردآوری دادهها با پرسشنامه و مصاحبه صورت گرفت که عمدهترین نتایج آن به شرح زیر است: 90 درصد از حاشیهنشینان در 4 ماه اول سال 87 حداقل یکبار قانونگریزی کردهاند. با این وجود قانونگریزی یک آسیب اجتماعی جدّی است و با پایگاه فرهنگی و اجتماعی حاشیهنشینان در ارتباط است. همچنانکه بر اساس مدل رگرسیونی به ترتیب فقر نگرشی به قانون، فقر تحصیلات، و فرهنگ فقر، بعد خانوار و خاستگاه اجتماعی والدین حاشیهنشینان، بسترهای مساعدی را برای قانونگریزی و توجیه اعمال قانونگریزانه فراهم میکند و فرد را در موقعیتهای هدفیابی به مکانیسمهای خنثیسازی و توجیه رفتار هدایت میکند تا به روشهای فردی و غیرهنجاری عمل نماید. در نتیجه با ادامه انحراف اولیه، انحرافهای ثانویه نمود پیدا کرده و میزان قانونگریزی افزایش مییابد.
خلاصه ماشینی:
برای تعیین ارتباط محل تولد والدین حاشیه نشینان با رعایت قانون (قانونگریزی) از آزمون t مستقل و سـطح همبستگی تحصیلات و قانونگریزی از r اسپیرمن و برای سنجش همبستگی فرهنـگ فقـر، فقر فرهنگی ، نوع نگرش به قانون و مشارکت اجتماعی از همبسـتگی پیرسـون، در نهایـت برای تبیین چندمتغیری میزان رعایت قانون از روی متغیرهای مستقل ماننـد فقـر فرهنگـی ، مشارکت اجتماعی ، فرهنگ فقر، نگرش به قانون، محل تولد والدین و سطح تحصـیلات از رگرسیون چندگانه ٥ استفاده شده است .
در این بین طبق ضرایب بتای استانداردشده ی متغیرهای مستقل ملاحظه می شـود: بـه ترتیـب نگرش به قانون با بتای ٠/٣٥٧، سطح تحصیلات با بتای ٠/٢٣٤، تـاثیر مثبـت و خاسـتگاه اجتماعی والدین با بتای ٠/٢٠٧-، بعد خانوار با بتای ٠/١٤٩- و فرهنگ فقر حاشیه نشـینان با بتای ٠/١٣٧- بیشترین تاثیر منفی را در پیش بینی قانونگریـزی حاشـیه نشـینان دارد کـه ارتباط متغیرهای مستقل با وابسته نیز طبق تحلیل واریانس معادله رگرسیونی خطـی اسـت (٠٠٠٠=p، ١٩٤١=F).
در مجموع فرهنگ فقر، پایین بودن نگرشی به قـانون، پـایین بـودن تحصیلات، بعد خانوار و فقر شهروندی (مشارکت کم ) تاثیر معنی داری بر رعایت قانون و بالطبع ترغیب به قانونگریزی حاشیه نشینان دارد و گزینـه ی فقـر در ابعـاد مختلـف خـود سیستمی را تشکیل می دهد که فرد را برای قانونگریزی و عدم احساس مسؤولیت در برابر قانون آماده می سازد که این خود تعامل چندوجهی انواع آسیب هـای اجتمـاعی را فـراهم می آورد که در معادله ی زیر و بر اساس ضرایب بتای استانداردشده مـدل میـزان رعایـت قانون برازش شده است .