چکیده:
پژوهش حاضر دو هدف عمده داشت: نخست، طراحی یک مداخله کوتاهمدت روانی ـ معنوی مبتنی بر الگوی بازسازی دینی با محوریت احساس گناه دینی، و دوم، بررسی اثربخشی آن بر مولفههای سلامت روانی افراد دارای احساس گناه دینی. 14 نفر داوطلب در این پژوهش شرکت کردند. مشارکتکنندگان بهصورت تصادفی در گروه آزمایش یا گواه قرار گرفتند. افراد گروه آزمایش مداخله بازسازی دینی را در 4 جلسه دریافت کردند و به همراه گروه گواه مقیاسهای مورد نظر را در سه مقطع پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری چهارهفتهای پر کردند. متغیرهای این پژوهش با مقیاس 42 گویهای آسایش روانشناختی، مقیاس DASS، مقیاس وسواس دینی، و مقیاس کمالگرایی دینی ارزیابی شد. پژوهش حاضر دو فرضیه اصلی داشت. نخست اینکه، مشارکتکنندگان در گروه آزمایش در مولفههای احساس گناه و سلامت روانی، بهبود بیشتری را نسبت به گروه گواه خواهند داشت؛ و دوم اینکه، تاثیر روانشناختی مداخله حاضر دستکم تا چهار هفته باقی خواهد ماند. برای آزمون این فرضیهها از آزمونهای تحلیل کوواریانس تکمتغیره، چند متغیره و تحلیل واریانس اندازهگیریهای مکرر استفاده شد. طبق یافتهها، مشارکتکنندگان گروه آزمایش در اغلب مولفههای سلامت روانی بهبود بیشتری داشتند و این بهبود تا چهار هفته ادامه پیدا کرد. همچنین، یافتهها نشان داد که مداخله حاضر از نظر متخصصان روایی محتوایی قابل قبولی دارد و مشارکتکنندگان نیز ارزیابی مناسبی از محتوای جلسات و امکان اجرای آن دارند.
خلاصه ماشینی:
This research had two main hypotheses: first, the participants in the experimental group will have more improvement than the control group in the components of guil and mental health, and secondly, the psychological impact of the current intervention will remain at least for four weeks.
Keywords: religious reconstructing, repentance, spiritual-psychological intervention, religious guilt, mental health.
هرچند در دهۀ گذشته، شاهد موجی از پژوهشهای تجربی دربارۀ کشمشکشهای دینی درونفردی ـ که ارتباط بیشتری با سلامت روانی دارند ـ بودهایم؛ اما هنوز طراحی مداخلات برای مقابله با این کشمکشها در ابتدای راه و بسیار محدود است.
مداخلۀ حاضر با توجه به ویژگیهای خاص مسلمانان و مبانی و آموزههای دین اسلام، و بر اساس الگوی بازسازی دینی (تبیک، زیر چاپ) و با بهرهگیری از اصول و فنون رایج و پذیرفتنی روانشناختی برای بهبود حال افرادی که علائم احساس گناه دینی را در قالب دو گرایش کلی کمالگرایی دینی و وسواس دینی نشان میدهند، تدوین شد.
سپس اهداف فردی در قالب این مفاهیم بازتعریف میشود و در این میان، برخی جدول 1 عنوانها، هدفها، و فنون مداخلۀ بازسازی دینی فنون اهداف عنوان بحث گروهی دربارۀ تعریف رستگاری، انواع و مصادیق، عوامل زمینهساز و موانع آن با محوریت مفهوم فلاح.
بحث و نتیجهگیری پژوهش حاضر دو هدف عمده داشت: هدف نخست، طراحی یک مداخلۀ کوتاهمدت روانی معنوی مبتنی بر الگوی بازسازی دینی با محوریت کشمکشهای دینی درونفردی، و هدف دوم، بررسی اثربخشی آن بر مؤلفههای مثبت و منفی سلامت روان و همچنین احساس گناه دینی بود.