چکیده:
کمپوسـت کـردن یـا پوشـانش یکـی از راهبردهـای مدیریـت مـواد زائـد جامـد شـهری اسـت کـه می توانـد بـرای زباله های شـهری مخلـوط با هدف کاهـش حجم و وزن مـوادی که باید دفع شـوند، اسـتفاده شـود. فرآیند پردازش و تولید کمپوسـت در ایران از دهه ٦٠ و٧٠ بـا روش هـای رایـج پشـته ای (وینـدرو) و تـوده ثابـت (اسـتوکر) شـروع و در دهـه ٨٠ به اوج خـود رسـید، امـا در حال حاضـر، برای ادامه با مشـکلاتی روبه رو شـده اسـت . در این تحقیق سـعی شـده تا بـا بررسـی وضعیـت موجـود مراکـز پـردازش و همچنیـن مشـکلات فنـی و مهندسـی در بخـش ماشـین آلات و تجهیـزات تولید کمپوسـت و ارائه راهکارهای مناسـب از قبیـل اسـتفاده از خبـرگان برای تصمیم گیـری و راهبری مناسـب ، برنامه مدونـی را در پیش گرفـت و تولیـد کمپوسـت را به عنوان یکـی از روش های دفـع اصولی پسـماند(که تکنولوژی آن در کشـور بومی سـازی شـده و کاهـش حجـم حاصـل از ایـن فرآینـد تاثیر قابـل توجهی روی انحـراف زبالـه از دفن داشـته اسـت ) تقویت کرد. از اینـرو فرآیند کمپوسـت حین و بعد از تولیـد بایـد مـورد بررسـی و کنتـرل کیفی قـرار گیرد تا پـس از استانداردسـازی در بخش کشـاورزی قابـل اسـتفاده باشـد. در حـال حاضـر در٢٦ شـهر کشـور و عمومـا در شـهرهای بـزرگ ، سیسـتم های پـردازش و تولید کمپوسـت با یک یا چنـد خط تولید، جمعـا با ظرفیت اسـمی ١٩٢٠٠ تـن در روز (در حـدود یـک سـوم پسـماند تولیـدی کشـور) و ظرفیت کاری
١٦٧٥٠ تـن در روز وجـود دارد. بالاتریـن ظرفیـت تولیـد کمپوسـت مربـوط بـه شـهر تهران اسـت و پس از آن شـهرهای مشـهد، اصفهان ، شـیراز و کرمانشـاه قرار دارند. شـهرهای اهواز و تبریـز نیـز دارای سیسـتم پـردازش هسـتند. خـط پـردازش و تولید کمپوسـت در ٣ شـهر کشـور غیـر فعـال اسـت . از میـزان ١٦٧٥٠ تن ظرفیت اسـمی سیسـتم های پـردازش ، ٩٥١٠ تـن (٥٦,٧%) مـواد تـر، ١١١٩,٥ تـن (٦,٦٨%) مـواد خشـک و ٦١٢١,٥ تـن (٣٦,٥%)
مـواد باقیمانده (ریجکـت ) اسـت . مجمـوع میـزان بازیافت پسـماند خشـک و تر درسـایت های پردازش (١٠٦٢٩ تن ) در مقایسـه با کل پسـماند تولیدی در کشـور (٥٨٠٠٠ تن )، ١٨,٥%
اسـت کـه مطابـق با آخریـن آمار اعـلام شـده از سـوی سـازمان شـهرداری ها و دهیاری های کشـور بـا مجمـوع پسـماند تفکیک شـده در مبدا (٤%)، عوامـل غیر مجـاز (٢%) و بازیافت در منـزل (١%) مجموعـا ٢٥,٣% پسـماند در ایـران بازیافـت می گردد.