چکیده:
در مقاله حاضر با تکیه بر محتوای یک روزنامه محلی، تلاش شده است ابعادی از حیات اجتماعی خراسان در آستانة انقلاب مشروطه واکاوی شود. برایناساس، کوشش میشود محتوای روزنامة خورشید در کانون بررسی فراگیری در زمینة تاریخی موضوع قرارگیرد و به این پرسش پاسخ داده شود که فضای اجتماعی خراسان درگیر کدام مسائل و بحرانهای اجتماعی بود و مردم چه درکی از مفهوم مشروطیت و اهداف آن داشتند؟ بررسی روزنامه نشان میدهد که متاثر از سپهر سیاسی کشور و وضعیت مشروطه، دو مقطع در این روزنامه قابلتشخیص است؛ در مقطع نخست، گردانندگان روزنامه با تمرکز بر دشواریهای اجتماعی در زمینة نبود عدلیة کارآمد، عملکرد حکام و سیطرة دستگاه عریض زیرمجموعة آنها بر زندگی مردم، وضعیت زنان و کودکان و مسائل بهداشتی-پزشکی، درصددند مطالبات مردم را از نظام نو برآورده کنند و از گرانی بار استبداد سنتی بر دوش مردم بکاهند. در مقطع دوم، ایجاد بحران در برابر مشروطه و نهاد نوپای مجلس و درنهایت چیرگی نظام کهن و تثبیت کودتای محمدعلیشاه مانعی جدی در برقراری شرایطی برای کاهش دشواریهای اجتماعی از طریق انجمن ایالتی و بهصورت مشخص خورشید قرار داد. هراس از تنگناهای بیشتر سیاسی، چیرگی نظام کهن و تسلط بیگانگان بر ایران به خراسان هم تسری یافت و ضرورت تقویت و انسجام ارتش برای حفظ امنیت آن ایالت به گفتمان مسلط روزنامه تبدیل شد.
Based on the contents of Khorshid, an old local newspaper printed in Khorasan, northeastern of Iran, it has been tried, in present study, to examine various aspects of the social life in this area on the eve of the Constitutional Revolution. Accordingly, its content has been at the heart of a comprehensive review from the point of a historical view to answer the questions that in what social issues and crises the people of Khorasan were involved at that time, and what their conception of constitutionalism and its goals was. The results show that, affected by the political sphere and the situation of the country during the Constitutional Revolution, two issues are recognizable. Firstly, the newspaper's managers attempted to make the demands of the people highlighted, against the newly-formed political system and to reduce the burden of traditional tyranny on the people, focusing on social deficiencies such as: the absence of an efficient judicial system, poor performances of the rulers and the heavy domination of their ineffective ruling system on people, the situation of women and children, and the unfortunate health condition; and secondly, the crisis created against the Constitutionalism and newly established parliament and, ultimately, the dominance of the long standing political regime and the consolidation of the Mohammad Ali Shah's coup acted as serious obstacles against a state-owned association and, specifically, the Khorshid newspaper to reduce social deficiencies. The fear of more political constraints, the dominance of the ancient system and the domination of foreigners on Iran were also expanded to Khorasan, and through a pervasive discourse the newspaper began to propagate the need to strengthen and consolidate the army to protect the country.
خلاصه ماشینی:
براین اساس ، کوشش میشود محتوای روزنامۀ خورشید در کانون بررسی فراگیری در زمینۀ تاریخی موضوع قرارگیرد و به این پرسش پاسخ داده شود که فضای اجتماعی خراسان درگیر کدام مسائل و بحران های اجتماعی بود و مردم چه درکی از مفهوم مشروطیت و اهداف آن داشتند؟ بررسی روزنامه نشان میدهد که متأثر از سپهر سیاسی کشور و وضعیت مشروطه ، دو مقطع در این روزنامه قابل تشخیص است ؛ در مقطع نخست ، گردانندگان روزنامه با تمرکز بر دشواریهای اجتماعی در زمینۀ نبود عدلیۀ کارآمد، عملکرد حکام و سیطرٔە دستگاه عریض زیرمجموعۀ آنها بر زندگی مردم ، وضعیت زنان و کودکان و مسائل بهداشتی-پزشکی، درصددند مطالبات مردم را از نظام نو برآورده کنند و از گرانی بار استبداد سنتی بر دوش مردم بکاهند.
نگاهی گذرا به محتوای روزنامۀ خورشید، از دو مقطع مشخص در حیات آن حکایت دارد؛ در مقطع نخست ، مقوله هایی چون ضرورت اصلاح شیؤە زمامداری حکام ، وضعیت زنان ، عدلیه ، مالیات گیری و پاره ای دیگر از مسائل حوزٔە اجتماعی محوریت دارد، اما در مقطع دوم و به دنبال تهدیدی که از ناحیۀ بازگشت عناصر ساختار پیشین متوجه مشروطیت بود، آهنگ محتوایی روزنامه تغییر میکند و ضرورت پاسداری از امنیت خراسان و کیان مشروطیت اولویت مییابد.
درعین حال ، جلوه هایی از کشاکش ساختار جدید با شاکلۀ کهن قدرت نیز در این روزنامه بازتاب یافته است که بروز آن را میتوان در مقطع دوم حیات روزنامه آشکارا دید؛ کشاکشی که فرجام ناگوار آن فروریختن مجلس نوبنیاد در برابر توپ بریگاد قزاق بود و اندک امیدی که برای طرح و پیگیری مصائب اجتماعی ایرانیان فراهم آمده بود، در سایۀ تهدیداتی بزرگ تر رنگ باخت .